Nederland: Koninkrijk der filelanden
Menig vakantieganger zet zich de komende maanden weer schrap: de zomervakanties in Nederland, België en Frankrijk zorgen voor extra drukte op de internationale snelwegen. Het fileprobleem is niets nieuws: al ruim zeventig jaar kampt ons land ermee. Ondanks vele beleidsmaatregelen worden de files almaar langer. Waarom?
Een paar jaar geleden leek het even de goede kant op te gaan, maar sinds het aantrekken van de economie is niets meer opgewassen tegen het toenemende woon-werkverkeer. De prognose is ook niet om over naar huis te schrijven: de komende jaren zullen de files alleen maar toenemen. Sinds jaar en dag bestaan in andere landen fascinerende oplossingen voor files.
De Verenigde Staten doen aan carpoolstroken, in China bepaalt je kenteken wanneer je de weg op mag en in Duitsland doet de afwezigheid van een maximumsnelheid wonderen voor de doorstroming. En Nederland? Ons land blijft ondanks alle inspanningen filekampioen.
Oplossingen
Aan bestrijdingsmiddelen is overigens geen gebrek, maar in ons land lijken ze maar niet aan te slaan. Bijna vijfentwintig jaar geleden werd een carpoolstrook op de A1 geprobeerd, om slechts één jaar later omgedoopt te worden tot wisselstrook. Hoewel ‘verbeterde infrastructuur’ ook de doorstroming zou kunnen bevorderen, lijkt het spoor, met zijn aanhoudende vertragingen en toenemende drukte, nog niet bepaald een panacee te zijn.
Een voor de hand liggende oplossing – meer wegen aanleggen – heeft tot op heden ook niets uitgehaald: de files bleken juist steeds langer te worden. Herbert Korbee, verkeerspsycholoog bij platform Verkeer in Beeld, legt uit waarom het fileprobleem zo hardnekkig is: “Als je de hele Randstad asfalteert, zullen de files ongetwijfeld verminderen, maar dit effect gaat op den duur teniet.” Het asfalt en de autobestuurder komen dus in een vicieuze cirkel terecht.
Korte termijn
“Fileverlichtende maatregelen hebben vaak alleen op korte termijn succes. Een groter aanbod zorgt voor een grotere vraag,” licht Korbee toe. Het is definitief: de aanpak ‘meer asfalt’ is gedateerd. Je zou verwachten dat deze wisselwerking tussen vraag en aanbod ook in de prognoses wordt ingecalculeerd, maar de werkelijkheid blijkt weerbarstiger dan gedacht.
Erik Verhoef, vervoerseconoom en hoogleraar aan de VU, legt uit: “Filebestrijding is meer een gedragswetenschap dan een zaak van natuurconstanten. Dat is een van de redenen waarom verkeersdrukte zich zo moeilijk laat voorspellen. Een sterke en vooral gerichte prikkel is nodig om het autorijgedrag van mensen werkelijk te beinvloeden.”
Filebelasting
Rekeningrijden, bijvoorbeeld. Dit onderwerp is echter net zo beladen als het debat over Zwarte Piet en hoewel aanwezig op de politieke agenda, blijft het een heikel punt. Spitsheffing, een variant van rekeningrijden, was een belangrijk deel van de GroenLinks-campagne van Jesse Klaver, maar SP-fractievoorzitter Emile Roemer vond het ‘ordinaire filebelasting’.
Toch ziet Korbee er wel heil in. “Rekeningrijden dwingt mensen in ieder geval om na te denken over het veranderen van hun rijgedrag. Dat is al een stap in de goede richting.” Het ultieme medicijn tegen files? Verhoef: “Met een totaalpakket van maatregelen die zich, naast het vergroten van het aanbod, ook richt op het spreiden of beperken van de vraag, komen we in de buurt van een structurele oplossing.”
Tot die tijd blijft het tobben met de files.
