De Nobelprijs voor Vrede gaat dit jaar naar de Internationale Campagne Tegen Kernwapens (ICAN), zo maakte het Zweedse Nobelprijscomité vandaag bekend. Comitévoorzitter Berit Reis-Andersen noemt de inspanningen van het ICAN ‘baanbrekend’ en wijst op de aandacht die de Zwitserse organisatie — bestaande uit honderden NGO’s — wist te vestigen op een verdragsbepaling dat een verbod op kernwapens moest bewerkstelligen.

“We leven in een wereld waar het risico dat kernwapens worden gebruikt groter is dan we sinds lange tijd hebben gezien,” onderbouwde Reis-Andersen het besluit van het Nobelprijscomité tijdens de onderstaande persconferentie.

De tekst gaat hieronder verder.

Mede door inzet van ICAN ondersteunden 122 landen in juli een VN-verdrag dat kernwapens moest verbieden, maar geen van de negen kernmachten in de wereld ondertekenden dit verdrag. Er is dus niet heel veel opgelost. Met het uitreiken van de prijs aan ICAN roept het Nobelprijscomité op om opnieuw te onderhandelen over het elimineren van kernwapens.

Grote fan

De Nobelprijs voor Literatuur ging dit jaar naar de Japans-Engelse auteur Kazuo Ishiguro. In 1986 won Ishiguro de Whitbread Prize voor zijn boek An Artist of the Floating World. Drie jaar later won hij eveneens de Man Booker Prize voor zijn bekende werk The Remains of the Day. Criticus James Wood van The New Yorker genoot van dit vroege werk van de schrijver, maar noemde de nominatie voor de Nobelprijs ‘verrassend’.

Ishiguro’s latere werk — zoals The Unconsoled uit 1995 — probeerde volgens de criticus net iets te ‘drijvend en droomachtig’ te zijn, en werd tevens te ‘letterlijk en tegelijkertijd te vaag’ gevonden. Toch noemt Wood het boek Never Let Me Go uit 2005 ‘een van de centrale romans uit onze tijd’. “Gedeeltelijk,” schrijft Wood, “omdat Ishiguro realisme en dystopische fantasie perfect combineert om een allegorie van diep en langzame kracht te geven.”

The Guardian nam na de prijsuitreiking meteen poolshoogte bij een aantal collega’s van de schrijver. Auteurs Neil Gaiman, Andrew Motion, Salman Rushdie en Madeline Thien hebben enkel lovende woorden voor Ishiguro en voelen allen ‘uiterste vreugde over dit nieuws’. De Ierse schrijver Sebastian Barry noemt met name de keuze voor Ishiguro een goede zet van het Nobelprijscomité. “Hoe slim en scherpzinnig,” jubelt Barry. “Vorig jaar kreeg Bob Dylan de prijs, en nu geven ze de prijs aan Dylan’s grootste fan.”

Verder schrijft Barry lyrisch: “Joseph Conrad schreef zeven of acht meesterwerken achterelkaar, Ishiguro deed precies hetzelfde. Mogen we rustig zeggen dat hij, net als Seamus, een van de meest waarachtige schrijvers in de geschiedenis van de literaire wereld; tevens meest aangename, meest verheven en meest aardige schrijver is? Misschien zou dat niet eens mee mogen tellen – maar dat doet het toch.”

De tekst gaat hieronder verder. 

Wetenschapsprijs 

De Nobelprijs voor de Natuurkunde ging dit jaar naar de Amerikaanse wetenschappers Kip Thorne, Rainer Weiss en Barry Barish voor hun ontdekking van zwaartekrachtverstoring in ruimte en tijd. De wetenschappers stonden aan het hoofd van het project Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory (LIGO), dat de zwaartekrachtverstoringen wist op te meten. “Maar hoe zit het dan met de andere wetenschappers die aan het LIGO-project hebben bijgedragen,” vraagt wetenschapsjournalist Ed Yong van het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic.

Het dankwoord van het LIGO-project bestaat uit drie pagina’s met medewerkers. Volgens astrofysicus Martin Rees gaat het om ‘honderden onderzoekers’. “Het feit dat het Nobelprijscomité 2017 weigert om groepsuitreiking te doen zorgt steeds vaker voor problemen en geeft een misleidende indruk van hoeveel onderzoek daadwerkelijk is gedaan,” aldus Rees in een reactie aan BBC News.

Volgens Yong is dit een bekend verschijnsel voor de Nobelprijzen voor Scheikunde, Natuurkunde en Geneeskunde. Met name de manier waarop het onderzoek wordt gepresenteerd laat te wensen over. “In plaats van het eren van de wetenschap, vervormen zij diens natuur, herschrijven zij diens geschiedenis en kijken voorbij de belangrijkste bijdragen van de wetenschappers.”

Ter bevordering van de erkenning voor wetenschap ziet Yong ook een duidelijke rol voor de media, die meer context moeten bieden dan het alleen omschrijven van de uitreiking als een eenvoudig ‘evenement’. Hij verwijst onder andere naar de website van de Nobelprijs: “Een educatieve schatkist,” noemt Yong de pagina, “vol rijke historische details die grotendeels ontbreken in de papieren tijdschriften.”

De Nobelprijs voor Scheikunde ging naar een techniek die gedetailleerde microscoopfoto’s maakte van biologische moleculen. De Nobelprijs voor Geneeskunde ging naar een onderzoek over slaapritme.

Amper vrouwen bij de Nobelprijs

Wetenschapscorrespondente Hannah Devlin noemt Thorne, Rainer en Barish terechte winnaars van de Nobelprijs voor Natuurkunde. In haar column voor The Guardian noemt ze het ‘vuil’ om nogmaals te wijzen op de ‘parade van witte mannen’ die de befaamde prijzen dit jaar in de wacht sleepten. “De wetenschap spreekt voor zichzelf,” zegt Devlin over de wetenschappelijke mijlpalen. “Maakt het dan uit wie die vooruitgang geboekt heeft?” besluit ze.

Toch kan Devlin het niet laten om te wijzen op het tekort aan vrouwelijke prijswinnaars. De laatste keer dat een vrouw een Nobelprijs voor Geneeskunde won was in 2015, toen Youyou Tu de prijs won voor haar onderzoek naar malaria.

Er zou volgens het comité slechts gekeken zijn naar de wetenschappelijke prestaties, en dus niet naar bijvoorbeeld afkomst of geslacht. “De Nobels worden echter niet uitgereikt door een goddelijke autoriteit, maar door een groepje mensen,” zegt Devlin. “De keuze is altijd subjectief, er is altijd politieke in het spel, en aangezien het nominatieproces geheim blijft, zijn vooroordelen of lobbying moeilijk te controleren.”

De tekst gaat hieronder verder.

De Nobelprijzen moeten vooral toekomstige generaties wetenschappers, schrijvers en activisten inspireren. Er zouden dus meer vrouwelijke rolmodellen moeten zijn, zo stelt Devlin. De laatste vrouwelijke winnaar van de Nobelprijs voor Natuurkunde stamt uit 1963, de tweede en laatste vrouw die in deze categorie won. De laatst gewonnen Nobelprijzen voor Literatuur en Vrede stammen uit 2014 en 2015 en gingen naar Malala Yousafzai en Svetlana Aleksijevitsj.

Met name in de wetenschap is er dus een duidelijk tekort aan vrouwelijke winnaars. “Een demografische blik op de winnaars laat een verankerd stereotype beeld van oude witte mannen als enige helden in de wetenschap zien. Het is redelijk om te vragen of dit echt het beeld is wat het Nobelcomité wil tonen aan de wereld.”