Spring naar de content
bron: ANP/AFP Foto/STR

Waarom de Paradise Papers Bono zijn kop niet gaan kosten

De Panama Papers, Swissleaks en LuxLeaks hebben er een nieuw broertje bij: de Paradise Papers. Deze nieuwste onthullingen over geldstromen via belastingparadijzen ontmaskeren prominente personen als Bono, Queen Elizabeth II en Wilbur Ross, de Amerikaanse minister van economische zaken. Maar garandeert een schandaal een constructieve oplossing? Wie naar de Oekraïense president Porosjenko (sluisde een onbekend aantal euro’s weg uit zijn snoepfabriek) en Cristiano Ronaldo (verduisterde 63,5 miljoen euro) kijkt, zou toch denken van niet.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Jessy de Cooker

De laatste jaren vallen de financiële schandalen als rijpe appelen van de internationale geldboom. “Ik zal je eerlijk zeggen: ik heb niet de moeite genomen de Paradise Papers te lezen,” verzucht Koos Boer. De hoogleraar Belastingrecht heeft wel gelezen over de personen die ‘er uitgelicht worden en denk dat ik daarmee het sappigste wel heb gezien’. “De structuren zelf zijn bekend en niet illegaal,” zegt hij. “Al is de ophef na dit type onthullingen te begrijpen. Het grote publiek wordt immers geconfronteerd met het feit dat er mensen zijn die op deze manier een extraatje overhouden van hun salaris.”

‘Niets nieuws’

“Dat is voor insiders niets nieuws, maar het start wel een maatschappelijk debat,” zegt Boer. “Als belastingontwijking niet wenselijk wordt gevonden, moet de wetgever dit aanpassen.”

De Paradise Papers zijn een nieuwe hoofdstuk in een aanhoudende stroom onthullingen, die begon de ‘Offshore Leaks’ in april 2013. Bij dit financiële schandaal worden 130.000 bankrekeningen blootgelegd. Deze offshore-rekeningen worden veelal gebruikt voor belastingontwijking. In de database — in het voetlicht gezet door het International Consortium of Investigative Journalists nadat het de documenten verkreeg anonieme klokkenluiders — is te lezen op welke wijze politici, zakenmensen en gefortuneerde families gebruikmaken van vennootschappen in belastingparadijzen.

Lekkend Luxemburg

Dit schandaal wordt in 2014 opgevolgd wanneer Antoine Deltour en Raphaël Halet, accountants van PricewaterhouseCoopers, lekken hoe meer dan 300 bedrijven een gunstige behandeling krijgen van de Luxemburgse belastingdienst. Zo kon een bedrijf uit een land met een hoge belastingvoet belasting ontwijken via Luxemburg.

De ‘LuxLeaks’ onthullen hoe het groothertogdom groen licht geeft voor deze vergaande belastingconstructies, waar bedrijven als Apple, Ikea en Pepsi van profiteren. Dat er bovenal uit Luxemburg is verrassend, samen met Zwitserland jarenlang is het land het toonbeeld van het bankgeheim.

Wegduikende Ronaldo

De daaropvolgende jaren blijven de schandalen elkaar snel opvolgen. Zo kent 2015 de SwissLeaks en de Football Leaks. In het eerste schandaal onthult bankmedewerker Hervé Falciani van dat zijn werkgever, de Britse bank HSBC, tienduizenden cliënten hielp belasting te ontduiken en te ontwijken. Dat doet hij niet zonder gevaar voor eigen lijf en leden. De veertiger wordt aangeklaagd door de Zwitserse autoriteiten voor industriële spionage en het schenden van het bankgeheim.

De ‘Football Leaks’ legt dan weer bloot hoe investeringsmaatschappijen de voetbalsport gijzelen en hoe goed betaalde topsterren als Cristiano Ronaldo massaal belasting ontwijken via de Britse Maagdeneilanden.

Waar de bovenstaande in de huidige snacknieuwscultuur snel vergeten worden, is er bij de Panama Papers geen ontkomen aan. Het qua data grootste schandaal zendt in 2016 schokgolven door de financiële wereld. Liefst 2,6 terabyte aan documenten — gelekt door een anonieme klokkenluider — komt in handen van het journalistencollectief dat ook de Offshore Leaks onder de aandacht bracht. De Panama Papers onthullen wie er achter schimmige vennootschappen in een belastingparadijs als Panama zitten. Sigmundur Gunnlaugsson, de premier van IJsland, moet onder meer opstappen, en ook de president van Oekraïne Petro Porosjenko komt in het nauw.

Slecht anderhalf miljoen opgehaalde euro’s

Afgelopen juli maakt de Nederlandse belastingdienst bekend dat er een ‘paar honderd’ links naar Nederland in de Panama Papers te vinden zijn. Na analyse van alle data heeft de fiscus 411 belastingplichtigen weten te indentificeren. “Van die 411 geïdentificeerde belastingplichtigen was 25 procent een individu, 60 procent een midden- of kleinbedrijf en 15 procent een grote onderneming,” meldt de fiscus. De Nederlandse opbrengst valt met slechts anderhalf miljoen geinde euro’s voorlopig tegen.

Op dit moment heeft Duitsland alle gegevens van de Panama Papers voor 5 miljoen euro gekocht, en is het bereid ze te delen met de Nederlandse belastingdienst om zo meer belastingontduikers te kunnen pakken.

Gerechtelijk geschut

In andere gevallen leiden onthullingen vooral tot slepende gerechtelijke procedures. Zo zijn de LuxLeaksonthullers nog verwikkeld in een rechtszaak. Op dit moment is het Luxemburgse Openbaar Ministerie in hoger beroep gegaan nadat Halen en Deltour vorig jaar slechts veroordeeld worden tot voorwaardelijke celstraffen van twaalf en negen maanden. De rechter verwijt het duo in zijn vonnis enkel van het openbaar maken van ‘vertrouwelijke documenten van hun werkgever’.

Zoals gezegd wordt HSBC-klokkenluider Falciani vervolgd voor zijn rol. Hij krijgt vorig jaar door de Zwitserse rechtbank bij verstek een celstraf van vijf jaar. De klokkenluiders in de andere grote onthullingen kiezen niet voor een hausse aan media-aandacht en blijven anoniem. Ook klokkenluider of klokkenluiders achter de Paradise Papers blijft of blijven voorlopig op de achtergrond.

Op dit moment zijn de OESO (de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) en de Europese Unie druk met het vormen van richtlijnen omtrent belastingontwijking. Volgens hoogleraar Boer zijn alle onthullingen in dit proces zijn onthullingen als de Panama Papers, Offshore Leaks en Paradise Papers onmisbaar. “Er is altijd een onthulling nodig om dit soort mechanismen in werking te zetten,” zegt Boer. “Dit geldt ook voor de vraag welke chemische stoffen in balpennen mogen en hoe we naar sekserollen op de werkvloer kijken.”

Transparantie

Anno 2017 is er naar aanleiding van de LuxLeaks te stellen dat er enkele belastinggaten in Europa gedicht zijn. Dat is nog niet genoeg, vindt vakbond FNV. “Offshore Leaks, SwissLeaks, LuxLeaks, Panama Papers en nu Paradise Papers laten zien hoe het grote geld de fiscus ontwijkt. De oplossing is meer transparantie,” stelt Coen van der Veer, penningmeester van de vakbond in een persbericht. “Alleen dan kunnen burgers en autoriteiten zien in welke landen multinationals actief zijn en waar ze wel of niet belasting betalen en wat ze daar verder uitspoken.”

Niet dat een Cristiano Ronaldo of Petro Porosjenko een nacht slechter zullen slapen. Zij zullen eenvoudig een nieuwe belastingweg vinden in hun voordeel. En precies daarom zullen de Paradise Papers Bono, The Queen en andere bekende figuren voorlopig niet de kop kosten.