Heilige onschuld

Geen wonder dus dat die vaders en grootvaders hun gezag hebben verspeeld in de ogen van de generaties die na hen kwamen, hoor je vaak beweren, en dat ze zo weinig grip hebben op de slecht geïntegreerde Marokkaanse rotjochies die tegenwoordig hele wijken van de grote steden onveilig maken. Dat soort jongens heeft tenslotte nooit een te respecteren rolmodel gekend, en dat heeft geleid tot wijdverspreide gevoelens van sociale achterstelling en rancune. En – uiteindelijk – ook tot het dolgedraaide moslimextremisme van iemand als Mohammed Bouyeri, de moordenaar van Theo van Gogh.

Maar die verklaring houdt geen steek, blijkt uit de interessante, geschiedkundige studie die Annemarie Cottaar en Nadia Bouras verrichtten naar de motieven en ervaringen van de eerste pioniers die de oversteek naar Europa waagden. Vaak zonder een cent op zak, maar boordevol optimisme en goede moed, omdat ze niet alleen gedreven werden door het vooruitzicht op (meer) geld en werk, maar ook door doodgewone reislust en nieuwsgierigheid.

Als je de verhalen leest die deze wegbereiders daar nu over vertellen, persoonlijke herinneringen die door Cottaar en Bouras zorgvuldig bij elkaar gesprokkeld zijn, word je vooral getroffen door het dappere improvisatievermogen dat ze daarbij aan de dag hebben gelegd.

Menigeen kwam aanvankelijk terecht in de mijnbouw, maar hield dat smerige, slecht betaalde werk al snel voor gezien en nestelde zich behendig in een andere en meer veelbelovende niche van de Nederlandse samenleving. In de textielindustrie bijvoorbeeld, of in de welzijnssector voor migranten. Of ze begonnen voor zichzelf, als zelfstandig ondernemer, en gingen halal vlees verkopen aan landgenoten, waarbij ze niet vergaten hun klantenkring gaandeweg uit te breiden met het autochtone segment in de buurt. En naderhand, toen de gezinshereniging eenmaal op gang was gekomen, zeiden ze de propvolle gastarbeiderspensions vaarwel en begonnen ze woonhuizen en bedrijfspanden op te kopen. De terugkeer naar het land van herkomst bleef voor velen nog lang een ideaal, maar het kwam er vaak niet van, met name omdat de vrouwen en kinderen daar geen zin in hadden.

Het ontroerendst vond ik de warme herinneringen die veel van de informanten bewaarden aan aardige werkgevers en behulpzame buren, die de nieuwkomers gastvrij onder hun hoede namen en ze de weg wezen. Die heilige onschuld is inmiddels ver te zoeken. Cottaar en Bouras hebben geen vragen gesteld over de multiraciale spanningen die Nederland anno nu in hun greep hebben gekregen, wat ik jammer vind, want ik had weleens willen horen hoe deze gelouterde, wereldwijze voortrekkers daar tegenaan kijken. Overdreven gelovig was die eerste generatie Marokkanen ook al niet, om maar iets te noemen, dus hoe verklaren zij dat de kinderen en kleinkinderen zich aan de islam vastklampen alsof het een reddingsboei is?

Misschien is dat een mooi thema voor het volgende onderzoek.

Emma Brunt

A. Cottaar en N. Bouras: Marokkanen in Neder-land – De pioniers vertellen. Meulenhoff. €22,50. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.

1 Taal is zeg maar echt mijn ding (1) – Paulien Cornelisse

2 De kleine keizer (3) – Martin Bril

3 Mijn leven als hond (2) – Martin Bril

4 Echte mannen eten geen kaas (4) – Maria Mosterd

5 De Prooi – Blinde trots breekt ABN Amro (5) – Jeroen Smit

6 Boos op de lucht! (8) – Paul de Leeuw

7 Ik stond laatst voor een poppenkraam (9) – Lucie Mosterd

8 Vaders en dochters (6) – Martin Bril

9 De man en zijn fiets(re) – Wilfried de Jong

10 Krijg nou tieten! (10) – Claudia de Breij

Tussen haakjes de klassering van vorige week. Deze non-fictietoptien is tot stand gekomen op basis van een selectie uit De Bestseller60 van de CPNB.