Breaking news:

Tot overmaat van ramp houdt de interne competitie daarmee niet op. Want O’Brien liet een vacature achter toen hij een maand of drie geleden al stopte bij Late Night. Zijn opvolger Jimmy Fallon trekt nu al net zoveel kijkers als O’Brien eerder deed. In totaal zal NBC (National Broadcasting Company) vanaf september dagelijks 3,5 uur aan late-night-shows de ether in slingeren. Tel daarbij op de programma’s van David Letterman (CBS) en Jimmy Kimmel (ABC), en de ambitie van O’Brien om zijn voorganger naar de kroon te steken lijkt bij voorbaat al mislukt.

“Tja, dit is NBC: Never Believe your Contract,” sneerde Jay Leno zestien jaar geleden al, toen hij door de zender op een soortgelijke wijze door de mangel was gehaald. Als rijzende ster aan het firmament was hem begin jaren negentig in het geheim beloofd dat hij de Tonight Show van de legendarische Johnny Carson zou erven. Daarbij werd even vergeten dat David Letterman, die op dat moment de ‘kleinere’ Late Night show presenteerde, meende zelf de opvolger van Carson te worden. NBC ging er aanvankelijk van uit dat een oplossing zich op termijn wel zou aandienen, omdat Carson nog jaren mee kon. Het netwerk was dan ook not amused toen Carson, die van dit alles niets wist, in 1991 tijdens een bijeenkomst voor adverteerders volslagen onverwacht zijn pensioen aankondigde.

Daarmee gaf hij ongewild het startschot tot de eerste late-night war. Letterman had via een clausule in zijn contract een miljoen dollar aan schadevergoeding be- dongen voor het geval de Tonight Show aan zijn neus voorbij zou gaan. Dat bedrag bleek voor NBC geen enkele belemmering. Toch wilde het netwerk Letterman niet kwijt, helemaal niet toen CBS aan de deur kwam morrelen. De concurrerende zender bood Letterman zijn eigen show aan op hetzelfde tijdstip als de Tonight Show, waarbij hij boven op een jaarsalaris van pakweg veertien miljoen dollar ook nog eigenaar zou blijven van de auteursrechten. Het programma zou alleen niet de Tonight Show gaan heten, maar de Late Show.

Letterman, die zich al die jaren aan Johnny Carson had gespiegeld, was echter niet overtuigd. Zoals hij het in de klassieker The Late Shift van The New York Times-journalist Bill Carter verwoordde: “Ik wilde de Tonight Show sinds ik tien jaar oud was. Het was de enige droom in mijn leven.”

De twijfel nam nog toe toen NBC met een tegenbod kwam, dat hem de Tonight Show garandeerde zodra het contract van Leno zou zijn afgelopen. Dat duurde echter nog anderhalf jaar, lang genoeg voor Leno om zijn naam te vestigen. Letterman riskeerde bovendien het imago van een slecht verliezer, die er niet voor terugdeinsde om een collega beentje te lichten. Het zou uiteindelijk Johnny Carson zelf zijn die voor Letterman de doorslag gaf. “Als ik zo behandeld zou zijn, had ik waarschijnlijk de eer aan mezelf gehouden,” adviseerde hij telefonisch.

Aan Leno, die inmiddels de Tonight Show al had overgenomen, was niets gevraagd. Op de persconferentie waarin de uitslag van de koehandel bekend werd gemaakt, kon hij zijn cynisme dan ook nauwelijks bedwingen. “Dit is een tijd van verlaagde verwachtingen,” grapte hij nadat hij op een motorfiets de studio was binnen gereden. “We vieren hier namelijk dat ik niet ben ontslagen.”

Dit keer heeft NBC het zo mogelijk nog klungeliger aangepakt, zegt Bill Carter desgevraagd. “Bij de opvolging van Carson ging het tenminste nog om een vacature. Maar Leno heeft nog helemaal geen plannen om met pensioen te gaan.”

Ook nu speelden aflopende contracten een doorslaggevende rol, al was het aanvankelijk O’Brien die te vriend moest worden gehouden. De 46-jarige komiek had sinds zijn debuut in 1993 een opmerkelijke ontwikkeling doorgemaakt. Anders dan David Letterman en Jay Leno, die hun respectievelijke carrières waren begonnen als weerman en als een stand-up comedian in een stripclub, had O’Brien geen enkele podiumervaring. Hij verdiende de kost als een relatief obscure scriptschrijver voor The Simpsons en het satirische Saturday Night Live (SNL). Daar werd hij uiteindelijk opgemerkt door SNL-producer Lorne Michaels, die in de dertigjarige O’Brien een uitgelezen mogelijkheid zag om een jong publiek te trekken. Ondanks dat rotsvaste vertrouwen was de Late Show met Conan O’Brien niet direct een doorslaand succes. Critici waren meedogenloos en kijkers lieten het afweten. De eerste jaren functioneerde O’Brien dan ook als een veredelde uitzendkracht: zijn contracten duurden niet langer dan dertien weken. Eenmaal werd hij zelfs ontslagen en de volgende dag weer aangenomen, omdat NBC niemand had om hem te vervangen.

Dankzij zijn sardonische humor en een groeiende ervaring wist O’Brien uiteindelijk echter meer dan 2,5 miljoen kijkers aan zich te binden. Daardoor was hij tijdens de contractbesprekingen in 2005 te belangrijk om zomaar ter zijde te schuiven. Zijn wens om de Tonight Show te mogen presenteren, werd door NBC-baas Jeff Zucker dan ook van harte ingewilligd. O’Brien zou weliswaar nog vier jaar moeten wachten totdat NBC’s contract met Leno was afgelopen, maar met een annuleringsclausule ter waarde van 45 miljoen dollar had hij in ieder geval een bijna waterdichte garantie.

Leno was wederom niets gevraagd. Toch had hij zo mogelijk nog betere kaarten dan O’Brien. Als gastheer van de Tonight Show had hij de eerste twee jaar weliswaar minder kijkers dan Letterman, maar dat veranderde door een exclusief gesprek met Hugh Grant in 1995, vlak nadat de Britse acteur in Los Angeles was betrapt met een tippelaarster in zijn auto. Sindsdien heeft Leno zijn voorsprong nooit meer prijsgegeven, en wist hij voor NBC in sommige jaren maar liefst honderd miljoen dollar winst binnen te halen.

Met dergelijke marges was ook hij te kostbaar om naar een concurrerend netwerk te laten gaan. Toen het gerucht ging dat Leno in vergaande gesprekken was met ABC, greep NBC-baas Jeff Zucker persoonlijk in. Met een eigen show op prime time en een salaris van naar verluidt meer dan dertig miljoen dollar per jaar wist hij Leno opnieuw aan zijn zender te binden. “Als komiek ben je ondergeschikt aan je broodheren,” verklaarde Leno zijn trouwe opstelling in een interview. “Als zij willen dat je pas op de plaats maakt, dan heb je dat gewoon te doen.”

Wellicht zonder het te beseffen heeft Zucker hiermee een innovatie doorgevoerd die het Amerikaanse medialandschap revolutionair kan veranderen. Het tijdstip van tien uur ‘s avonds, het moment waarop CBS bijvoorbeeld CSI: New York uitzendt, is namelijk een van de lastigste time slots van de dag. Nieuwe hit-series zijn er al in geen vier jaar meer geweest, en nu het razendpopulaire NBC-programma ER na vijftien seizoenen is beëindigd, is het aantal kijkers op dit tijdstip alleen nog maar verminderd. De productie van eigen dramaseries is met gemiddeld drie miljoen dollar per aflevering bovendien erg kostbaar. Late-night-shows zijn met nog geen vier ton per avond naar verhouding spotgoedkoop. “Leno hoeft dus niet eens zo fantastisch te presteren om dit voor NBC al een gigantisch succes te laten worden,” zegt Carter. “Hij heeft de kans om zich te ontwikkelen tot de grootste televisiepersoonlijkheid van de afgelopen vijftig jaar.”

Dat wil niet zeggen dat er geen risico’s zijn. Het tijdstip van tien uur is normaliter een opmaat voor de regionale journaals van elf uur, die vanwege de lage productiekosten eveneens een enorme geldmachine zijn. Leno’s belangrijkste verantwoordelijkheid is om te voorkomen dat te veel kijkers afhaken en uitkomen bij een concurrerende zender. Veel zal dan ook afhangen van de gasten die hij weet te strikken.

En daar wringt hem ook de schoen. Omdat O’Brien in New York zat en Leno in Los Angeles, was er geen overlap tussen de beroemdheden die aanschoven. Maar nu O’Brien Rockefeller Center heeft verwisseld voor de Burbank-studio’s in Californië, zullen hij en Leno in dezelfde vijver gaan vissen. Leno zelf blijft daar laconiek onder. “Voorheen was er ook concurrentie tussen de late night-shows,” zei hij in een interview. “En ik vecht liever met mijn familie dan met de andere zenders.”

Wat dat betreft, is Leno duidelijk in het voordeel. Niet alleen opent hij de avond en trekt hij op prime time een potentieel groter publiek, hij heeft zich tot nog toe ook nog eens geprofileerd als een magneet voor beroemdheden. Het is niet voor niets dat president Barack Obama enkele maanden geleden de Tonight Show uitkoos om zijn economische hervormingsplannen aan het Amerikaanse volk uit te leggen. Wat begint als een familiediscussie, kan op die manier gemakkelijk uitlopen op een vete.

Komt de Late Show van Letterman hierbij als lachende derde uit de bus? Vooralsnog heeft hij in Leno op een uiterst sportieve wijze zijn meerdere erkend. Met een gemiddeld publiek van 4,2 miljoen mensen (1,5 miljoen minder dan de Tonight Show) behaalt hij soms zelfs lagere kijkcijfers dan het eveneens om half twaalf uitgezonden actualiteitenprogramma Nightline van ABC, reden om zich niet zonder zelfspot te profileren als ‘de nummer 3 in late-night’. Huiselijke problemen bij NBC kunnen het speelveld zeker openbreken, al is het de vraag of de 62-jarige Letterman nog de energie heeft om daar profijt van te trekken. “Je ziet nu al dat hij niet meer zo grappig is als vroeger,” zegt Bill Carter. En waarom zou hij ook? De Late Show kabbelt op dit moment lekker voort, maakt ondanks de recessie nog steeds een aardige winst, en geeft Letterman een prima gelegenheid om als underdog naar zijn pensioen toe te werken. Carter: “Proberen en falen is in dit stadium erger dan helemaal niet proberen.”

Al verliest een vos nooit helemaal zijn streken. Toen Leno nog in gesprek was met ABC, wist Letterman hem als gast te strikken op precies het moment dat O’Brien zijn eerste Tonight Show zou presenteren.