Verloren eer
De Amerikaans-Britse journaliste Wendell Steavenson verbleef de afgelopen dertig jaar in Irak, en was getuige van oorlogsdreiging, Amerikaanse bombardementen en politieke chaos. Volgens de achterflap van het boek dat zij hierover schreef – Het gewicht van een mosterdzaadje – heeft ze die periode willen verklaren aan de hand van het wel en wee van één familie, het gezin van generaal Kamel Sachet, een hooggeplaatste militair die altijd trouw is gebleven aan het despotische regime van Saddam Hoessein. Dan verwacht je op zijn minst een intiem inkijkje in de verwrongen psychologie van brave burgers, die huns ondanks medeplichtig zijn gemaakt aan een schrikbewind.
Waarom deden rechtschapen mensen als generaal Kamel Sachet, na zijn dood nog steeds alom geprezen vanwege zijn militaire moed, diplomatiek inzicht, milde levensinstelling, onvoorwaardelijke trouw en strenge discipline, er toch het zwijgen toe toen de kliek van Saddam Hoessein de eer van het land te grabbel gooide? Soms uit angst voor hun eigen hachje uiteraard, waar meestal ook alle reden toe was, maar ook omdat ze waren gevormd in een traditie van tamelijk starre, onvoorwaardelijke dienstbaarheid, zodat ze maar al te graag loyaal wilden blijven aan het van Allah gegeven en dus onaantastbare en boven elke kritiek verheven wereldlijke gezag.
Wat dat betreft, is er misschien een parallel te trekken met enerzijds de sceptische maar evengoed gezagsgetrouwe ondergeschikten van Saddam Hoessein en anderzijds sommige zwaar gereformeerde gemeenten in Nederland, die tijdens de Duitse bezetting kampten met het bijbelse gebod dat er gehoorzaamd moest worden aan elke overheid die het God had beliefd boven hen te stellen, in zijn ondoorgrondelijke wijsheid.
De ondertitel van het boek dat Wendell Steavenson schreef, is Lotgevallen van een gezin in Bagdad, maar dat maakt ze niet waar, want de gezinsleden van de inmiddels in gevangenschap overleden pater familias maken haar geen deelgenoot van hun diepste gevoelens en motieven. Ze bewaren afstand.
Jawel, zijn weduwe en zijn kinderen zijn nog steeds reuzetrots op zijn heldhaftige nagedachtenis, en op de familienaam, maar dat neemt niet weg dat ze inmiddels politiek en religieus gesproken alle kanten op zijn gezwermd. Van een min of meer actieve rol in ‘het verzet’ tegen de Amerikaanse inmenging, tot een regelrechte betrokkenheid bij Al-Qaida.
“Wanneer ik die feiten op een rijtje zet,” schrijft Steavenson, “moet ik erkennen dat de laatste paragrafen niet toe werken naar een sluitende conclusie. Zoveel onbedoelde gevolgen. Hoe en waarom hadden de zonen van Saddams Irak hun land naar de bliksem geholpen, en hun families verscheurd en hun buren omgebracht?”
Dat blijft inderdaad een raadsel, waar ze in dit boek helaas niet veel dichterbij is gekomen. Wat haar dappere en eerzaam gesneuvelde held – generaal Kamel Sachet – heeft gedreven, zullen we nooit te weten komen, en wat zijn treurende familie daar naderhand over denkt, blijft eveneens in het duister.
Als poging tot opheldering van gecompliceerde politieke en emotionele verhoudingen is dit boek dus een volslagen mislukking, maar wel een interessante mislukking. Het drukt je met je neus op de oneindig gecompliceerde, ambivalente werkelijkheid van Irak, waar voor een buitenstaander meestal geen touw aan vast te knopen is. En daar blijf je als lezer dus mee zitten: een levensgroot, angstwekkend vraagteken.
Emma Brunt
Wendell Steavenson:
Het gewicht van een mosterdzaadje – Lotgevallen van een gezin in Bagdad.
De Arbeiderspers. €19,95. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl
Taal is zeg maar echt mijn ding(1) – Paulien Cornelisse
Bindi(-) – Maria Mosterd
Echte mannen eten geen kaas(4) – Maria Mosterd
De kleine keizer(3) – Martin Bril
C’est la vie(2) – Martin Bril
De Prooi – Blinde trots breekt ABN Amro(5) – Jeroen Smit
D-Day(7) – Antony Beevor
Het laatste geel(-) – Mart Smeets
De man en zijn fiets(re) – Wilfried de Jong
Boos op de lucht!(6) – Paul de Leeuw
Tussen haakjes de klassering van vorige week. Deze non-fictietoptien is tot stand gekomen op basis van een selectie uit De Bestseller60 van de CPNB.
