In Imitatieland
Op de Nederlandse tv heerst een ware imitatiecultus. Sinds Kopspijkers er in 2001 mee begon, wordt de ene na de andere BN’er op karikaturale wijze te grazen genomen. Verslag van een onderzoek. door Bert van der Veer
Een week nadat ik (met mijn vriendin Judith Osborn) geïmiteerd was in Koefnoen en kort nadat de fragmenten herhaald waren in De Wereld Draait Door, besloot ik tot de oprichting van de Club van Geïmiteerden (CvG). Niet dat de ervaring iemand anders als jezelf terug te zien op de televisie nou een traumatische ervaring was geweest, maar een verwarrende was het in ieder geval.
Bij de eerste kennismaking zag ik bij mezelf vooral veel dat gewoon niet klopte. Zo snap ik best dat het karakteristiek voor mij is dat ik pijp rook, maar nog nooit heb ik dat in bed gedaan en al helemaal niet heb ik ooit een kromme pijp gerookt. Ook vond ik mijzelf op Nederland 1 terug in bad waarbij ik ‘Juud’ om een whisky vroeg. Whisky! Ik lust dat spul niet eens. Volgaarne had ik Paul Groot, die mij neerzette, tijdens de shoot van advies gediend, maar dat schijnt not done te zijn, alsof je meteen meester Moszkowicz op hun dak stuurt om de boel te verbieden. Terwijl mij alleen van Anton Geesink bekend is dat hij zich niet amuseerde over zijn reflectie door Erik van Muiswinkel, en Heleen van Royen was niet zo dol op dat vileine liedje, maar dat was geen imitatie.
Pas bij de tweede viewing drong ik door tot hoe ik karakterologisch was neergezet. Als een intellectualistisch warhoofd, eerlijk gezegd. Wat ik ook best kan zijn, natuurlijk, maar wat ik bedacht, was dat een imitatie eigenlijk meer een levende karikatuur is, een personage dat geschapen wordt uit dat deel van jezelf dat van pas komt. Een therapeutisch inzicht.
Ter verdere verwerking van de ervaring, maar ook ter verbetering van de kwaliteit van deze welig tierende tak in de satire heb ik toen besloten tot oprichting van de CvG. Ik benoemde mezelf tot clublid 001. Ik vermoedde dat het aantal potentiële leden de 999 niet te boven zou gaan. Maar naar wie moest ik de uitnodigingen sturen? Natuurlijk kon ik mij ook wel Frank de Grave door Owen Schumacher en Johan Cruijff door Viggo Waas herinneren, maar als ik dat uit mijn hoofd ging doen, zou ik menige Bekende Nederlander vergeten, en ik hoef toch niet uit te leggen hoe gevoelig dat ligt in dat wereldje?
Ach, wat een zegen dat een Wikipedia-schat voor achtereenvolgens Kopspijkers (VARA), Koppensnellers (Talpa) en Koefnoen (AVRO) de lijst met imitaties had bijgehouden. Ik dubbelcheckte dat met de informatie in het archief van Beeld en Geluid. Daarmee pretendeer ik nog steeds niet compleet te zijn. Buitenlandse sterren deden in mijn inventarisatie niet mee en helaas viel uit de beschikbare gegevens niet ook nog op te maken wie het meest geïmiteerd werd. Voor De TV Kantine verschafte Carlo Boszhard de lijst zelf.
Natuurlijk had ik ook nog terug kunnen gaan naar Van Kooten en De Bie (en naar Pittige tijden, en trok bij Henk Spaan niet ook vaak een gekopieerde sporter voorbij?), maar het was mooi geweest na onderzoek van die vier programma’s. Wie zich gepasseerd voelt, kan zich melden via www.bertvanderveer.nl.
Hoeveel Bekende Nederlanders zouden vereerd slachtoffer geworden zijn van de cabaretiers en acteurs, en dat sinds Kopspijkers in 1998 begon, via de opvolger Koppensnellers en uitmondend in Koefnoen, vanaf 2004, en daarbij gevoegd De TV Kantine van RTL 4?
Even De TV Kantine buiten beschouwing gelaten, leverde dat eerste drietal al een aantal verrassende resultaten op. Niet altijd wordt iemand door een en dezelfde acteur nageaapt. Maar liefst 35 BN’ers werden door twee verschillende performers neergezet, een resultaat dat slechts zes keer veroorzaakt werd doordat een Kopspijkers-medewerker niet met Jack Spijkerman meeging op commercieel avontuur. Twee coryfeeën kunnen tot een elitekorps gerekend worden; zij werden door drie verschillende talenten karikaturaal neergezet: Bram Moszkowicz en… Bennie Jolink. Tweemaal in de KKK-reeks en ook nog op RTL 4, dus ook door drie verschillende performers neergezet, kan geclaimd worden door Frans Bauer, Andries Knevel, John de Mol en Maarten van Rossem. Slechts één grootheid werd door vier mannen in de verf gezet (want ook in De TV Kantine) en dat was natuurlijk Geert Wilders.
Mocht bij Madame Tussauds het idee worden opgevat de ledenlijst van de CvG te gebruiken voor de herinrichting van het museum, dan moet toch bij een achttal personen een vraagteken worden gezet. Ik moest althans af en toe even denken: wie was/is dat ook alweer? Ik noem: Jelle Klaassen, Paul van Loon, Gonny van Oudenallen, Cleménce Ross-van Dorp, Melanie Schultz van Haegen, Jelleke Veenendaal, Peter Slager en Mirjam Timmer. De oplossing: een darter, een kinderboekenschrijver, een LPF-politica, een staatssecretaris en nog een, een VVD-Tweede Kamerlid, de tekstschrijver en bassist van BLF en de zangeres van Twarres.
De aanwezigheid van Jelle Klaassen is pikant, want ik rangschikte de namen ook op categorieën. ‘Sport’ kwam op 5, maar daarbinnen maar liefst drie darters, namelijk ook nog Co Stompé en Raymond van Barneveld. Voetballers of trainers waren bij de sportprominenten elf van de achttien. Slechts één wielrenner had de eer (Erik Dekker); nooit werd een tennisser geïmiteerd. Easy target Anky van Grunsven kwam in zowel het publieke als commerciële kamp aan de beurt.
Niet zo vreemd dat (inmiddels De TV Kantine meegerekend) tv-personalities het grootste peloton vormen (127). Ik nam dat ook ruim, meer als ‘bekend van tv…’. Daarbinnen maar liefst zeven juryleden van talentenjachten en ook vier stylisten: Leco van Zadelhoff, Mari van de Ven, Maik de Boer en Dyanne Beekman.
‘Vrouwen van…’ werden ook in deze rubriek geplaatst; dat waren Mariska Bauer, Rachel Hazes, Natasja Froger en Ria Lubbers. Als ‘man van…’ kan slechts Hans Breukhoven een vermelding krijgen. En wat ook nog kan: ‘moeder van…’. Mary Borsato was beroemd genoeg, evenals, na haar steroptreden in SBS Shownieuws, de moeder van Jantje Smit (nooit nageaapt), Gerda.
Carlo en Irene doen nauwelijks aan politiek (slechts Balkenende en Wilders), KKK wel: 72 persiflages. Deze partijen waren het best vertegenwoordigd: 1. VVD (17), 2. PvdA (15), 3. CDA (13) en wat een plezier bood de LPF (9). Op 3 staan de zangers en zangeressen (44), op 4 de cabaretiers (19).
Zowaar twee militairen haalden de lijst: Dick Berlijn en Thom Karremans. En ook twee criminelen: Volkert van der Graaf en Willem Holleeder (maar alleen omdat Joran van der Sloot en zijn chauffeur Patrick van der Eem niet werden meegerekend). Een pornoster was een dankbaar object, Kim Holland, evenals een dirigent – wie anders dan André Rieu – en ook nog een pianist, Louis van Dijk.
Wie werden zowel door de Kopspijkers-school als De TV Kantine neergezet? Dat levert toch nog 38 namen op. Daarbij nogal wat usual suspects (Sonja Bakker, Joop Braakhekke, Matthijs van Nieuwkerk, Peter R. de Vries), maar toch ook een paar minder voor de hand liggende namen als Penney de Jager, Karl Noten en Hans van Willigenburg.
Een wonderlijke subtak vormt het typeren van typetjes: clown Bassie natuurlijk, maar ook Piet Römer als inspecteur De Cock uit Baantjer en nota bene de door Wim de Bie vertolkte Tedje van Es. Een kind is ook zeldzaam, maar Martine Sandifort pakte toch echt prinses Amalia op. Irene Moors dook op als Mien Dobbelsteen.
Twintig BN’ers hebben niet (of nog net) van hun eigen weergave kunnen genieten: zij zijn dood. Daaronder Greet Hofmans, Vincent en Theo van Gogh en Anne Frank.
Wie mag zich kampioen imitator noemen? Carlo Boszhard deed er 55, maar dan zijn de vijf buitenlanders vriendelijkheidshalve wel meegerekend. Irene Moors kwam op 37 (min 3). In het drieluik Kopspijkers/Koppensnellers/Koefnoen mag Paul Groot een gouden medaille op gaan halen voor 75 typetjes in de categorie Bekende Nederlanders. Zijn kompaan Owen Schumacher heeft er 57 op zijn naam staan, so far. Dan volgen Martine Sandifort en Thomas van Luyn (ieder 22). Bianca Krijgsman en Alex Klaassen (elk 19). Meer dan 10 typetjes deden Erik van Muiswinkel en Sanne Wallis de Vries (15), Marjan Luif, Plien van Bennekom en Ellen Pieters (allen 13). Daarmee blijven maar liefst 21 ‘uitvoerende artiesten’ ongenoemd die sporadisch aan de pruik gingen en 13 van hen waren one-day flies. Er was ook casting gebaseerd op huidskleur. Zo rukte John Jones eens uit voor Barack Obama en Anousha Nzume voor Oprah Winfrey.
Twee topactrices waren bereid tot een steroptreden: Carice van Houten deed Georgina Verbaan in zowel Kopspijkers als Koppensnellers, terwijl Hadewych Minis prinses Máxima neerzette, wat zij trouwens ook (maar anders) deed in de tv-film De Kroon. Frans van Deursen kwam voor Koefnoen Mark Rutte doen, Jack Wouterse in Koppensnellers Raymond van Barneveld en in hetzelfde programma mag het optreden van (inmiddels hitzanger) Jeroen van der Boom als Joop van den Ende niet onvermeld blijven.
Vóór Koefnoen kwam het niet voor dat een vrouw door een man werd neergezet, maar daar heeft Paul Groot verandering in gebracht. Hij draaide zijn hand niet om voor Adèle Bloemendaal, Tineke Schouten, Harmke Pijpers, Annemarie Jorritsma en natuurlijk Inge de Bruijn. Een unicum was het verschijnen van Mike Boddé als Erica Terpstra (bij Talpa) en slechts veertig seconden duurde de travestie van Carlo Boszhard als het fotomodel Kim Feenstra.
Hoewel ook tv-satire in andere landen het middel van de persiflages kent, mag in Nederland van een ware pandemie gesproken worden. Wat is daar toch de verklaring voor? Geen idee, ik ben Herman Pleij (nooit geïmiteerd) niet. Is het makkelijker scoren dan ooit in Zo is het toevallig ook nog ‘ns ‘n keer, Hadimassa en (voor de liefhebbers) Farce Majeure? Absoluut. Het hoeft minder leuk te zijn, alleen de prestatie imponeert al. Natuurlijk ben je als Bekende Nederlander wel een loser als je nooit te grazen bent genomen. Maar daar moet iemand anders maar een clubje voor oprichten. Ik heb mijn lijst compleet. Het aantal potentiële leden eindigt op 347.
