‘Ik ben een dweil’
Na zijn vertrek als grote baas van RTL wilde hij een tijdje nietsdoen. Maar hij gaat, naast vele nevenfuncties, alweer op in het voorzitterschap van Wakker Nederland. 51 vrijpostige vragen aan Fons van Westerloo. ‘Ik ben himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt, dat klopt.’
Wat zit u zich op te winden.
“Moet je kijken: een interview uit de NRC met NCRV-directeur Coen Abbenhuis die zegt dat hij niet weet wat er in het contract van Caroline Tensen staat. Dat is toch krankzinnig! Als iemand in een commercieel bedrijf 300.000 euro verdient en niet weet wat er in de contracten met zijn topmedewerkers staat, staat hij dezelfde dag op straat. Echt, ik vind het bizar!”
Welkom in de wereld van de publieke omroep.
“Ik lees dit soort dingen met verbazing. Bij een commercieel bedrijf kan je er altijd uit geknikkerd worden; daar moet je je targets halen. Bij de publieken is dat natuurlijk niet zo. Aan het begin van de rit krijg je een ongelofelijke bom duiten, en die mag je netjes uitgeven. Maar ik vind dat je dat wel met zorg moet doen, en niet zonder enige kennis een hoop geld mag toucheren. Want laten we wel wezen: de directeur van een publieke omroep heeft natuurlijk een redelijk makkelijke baan in vergelijking met de bazen van de commerciëlen.”
Je moet daar anders wel zestigduizend keer vergaderen voor je iets voor elkaar hebt.
“Dan verander je dat toch? Als omroepdirecteuren zeggen dat ze zulke zware banen hebben vanwege dat vergaderen, dan zorgen ze dat ze dat minder hoeven te doen.”
Ziehier de simpele visie van Van Westerloo.
“Ik zeg niet dat het simpel is; ik zeg alleen dat het onnodig ingewikkeld wordt gemaakt. Voormalig Publieke Omroep-voorzitter Harm Bruins Slot zei ooit, toen ik nog bij RTL zat: ‘Ik doe ongeveer drie maanden over een besluit waar Fons van Westerloo één minuut over doet.’ Ach, het is bij de omroep misschien wel ingewikkeld qua overlegstructuur, maar het is niet zwaar. Zwaar is als je een besluit moet nemen over 74 miljoen sportgeld.”
De meeste omroepen lijken op elkaar. Hoe gaat u ervoor zorgen dat Wakker Nederland zich straks duidelijk weet te profileren?
“Dat doen we één: met opinie, en twee: met een eigen visie. Dus niet steeds maar deskundigen binnenhalen van allerlei instituten die wel verstandige taal spreken, maar bij wie je nooit de mening krijgt van de omroep zelf. Wij zeggen: ‘Wat vindt Wakker Nederland van een onderwerp?’ Vervolgens zoeken wij daar mensen bij die commentaar kunnen leveren.”
Dat is toch hetzelfde als een blik deskundologen opentrekken?
“Nee, want wij laten mensen aan het woord die de doelstelling van Wakker Nederland onderschrijven, net zoals de AVRO vroeger deed. Daar zag je vaak dezelfde mensen, Ferry Hoogendijk bijvoorbeeld en G.B.J. Hiltermann. Die steunden allemaal het conservatief-liberalisme van de AVRO.”
U wilt Hiltermann terug.
“In een modern jasje, ja.”
Dat klinkt als een reactionaire, gezapige ouwelullentoestand.
“Natuurlijk wordt het dat niet. Het commentaar van dit soort mensen kun je met de huidige techniek prima verlevendigen, bijvoorbeeld door een en ander toe te lichten met mooie grafieken.”
Maar wordt de boel echt levendig van een grafiekje? Ik krijg daar nogal snel zware ogen van.
“Ach, een grafiek hoeft ook niet per se; ik denk dat het levendig genoeg is als iemand gewoon zinnig commentaar uitspreekt, iets waarvan het publiek denkt: fijn dat het eens gezegd wordt. Ik heb het zelf jaren gedaan voor de AVRO, heel lastig. Ik raad het niemand aan om te doen, want je hele week is stuk. Je bent alleen maar aan het nadenken over wat de AVRO ergens van vindt.”
Dat heeft nog maar weinig te maken met journalistieke onafhankelijkheid.
“Alles! Wat krijgen we nou?”
Een journalist die verplicht spreekt namens een hele omroep is niet onafhankelijk.
“Het zal onafhankelijker zijn dan wat dan ook. Het enige waar de commentator mee te maken heeft, is de eigen achterban, niet met andere clubjes. Het zou een groot goed zijn voor de opinievorming en informatievoorziening als mensen geconfronteerd worden met verschillende meningen.”
Hoe meer diversiteit bínnen een omroep, hoe journalistieker me dat lijkt.
“In deze tijd waar zo veel tegenstellingen in de maatschappij zitten, vind ik het juist goed als je daar als omroep heldere meningen over geeft. Een omroep moet weer staan voor een bepaalde stroming, gewoon zoals dat vroeger ook was.”
Waarom hebben de TROS en de AVRO het rechts-liberalisme zo verslonsd?
“Dat heeft te maken met een bijna dwangmatig samenwerkingsmodel. Zo is iedereen met elkaar in gebouwen gaan zitten. Ze komen allemaal in dezelfde kantine. Daardoor verlies je identiteit. Daarnaast zijn de publieke omroepen gedrogeerd geraakt door de kijkcijfers. Daarom hebben ze precies hetzelfde gedaan als de commerciëlen: ze richtten één pretnet op, Nederland 1.”
Daar heeft u als RTL-baas knap last van gehad.
“Dat viel best mee. Ja, het trok kijkers, en als het één succesvol is, gaat dat ten koste van het ander, maar zo erg was het nou ook weer niet. Hoe dan ook: de publieken begonnen zich behoorlijk commercieel te gedragen. Er zijn zo veel publieke omroepprogramma’s die naar commerciële zenders gaan en andersom. Denk bijvoorbeeld aan All You Need Is Love. Wat de omroepen maakten, werd inwisselbaar.”
En u denkt: ik ga me eens lekker profileren met Hiltermann-types.
“Niets mis mee. Hiltermann werd natuurlijk als een rechtse bal beschouwd, veel mensen ergerden zich aan hem. Maar er zat wel iemand met een mening, en dat was ook de mening van 99 procent van de AVRO-leden. Die dweepten met die man. Ik heb trouwens nog een leuke anekdote over Hiltermann. Op een gegeven moment begon hij echt een beetje oud te worden. Hij werd te bibberig, het kon niet meer, en Wibo van de Linde, destijds de baas van de AVRO, besloot dat Hiltermann ermee op moest houden. Maar hij dorst het hem zelf niet te vertellen, en ik was hoofd Informatieve Programma’s, daarom moest ik het doen. Dus wij naar een prachtig restaurant in Amsterdam. We dronken goede wijnen, bespraken de wereldgeschiedenis, en al die tijd dacht ik: ‘Ik moet het nu echt zeggen.’ Toen ik er aan het eind van de lunch eindelijk uit gooide dat hij ermee moest stoppen, reageerde hij heel grootmoedig. Hij begreep het volkomen. De volgende dag sloeg ik De Telegraaf open en wat lees ik? Een woedende column waarin Hiltermann schrijft dat een of andere onverlaat hem de wacht heeft aangezegd. Daarmee maakte hij de fout van zijn leven. Hij had genoeg macht bij bestuur en leden van de AVRO om nog een jaar of twee te kunnen blijven zitten. Maar door die column moest ik wel naar het bestuur stappen en zeggen: ‘Het is heel simpel. Als u hem terugplaatst, ben ik weg.'”
U maakte er een erekwestie van?
“Als iemand in de krant schrijft dat je een besluit hebt genomen, kun je daar natuurlijk niet met goed fatsoen op terugkomen. Maar het was wel een geweldige commentator, hoe je het ook wendt of keert.”
Voor wie is Wakker Nederland nou precies bedoeld?
“Het wordt een conservatief-liberale omroep voor ondernemers en ondernemende mensen. De leden zijn in eerste instantie geworven door De Telegraaf, daar hebben we gewoon een profiel van laten maken. Daar zit heel veel middenstand tussen, en mensen die in het bedrijfsleven in een behoorlijk positie zitten. Daarnaast heel veel mensen die hebben meegewerkt aan de wederopbouw, en die vinden dat wij het aan het verklooien zijn.”
Op basis van een profiel van de leden gaat u een omroep opzetten. Waar is uw eigen stem?
“Die omroep is er niet voor Fons van Westerloo, maar voor de leden. Deze mensen missen programma’s als TROS Aktua in Bedrijf bijvoorbeeld. Daar kunnen wij iets aan doen.”
Voelen de Telegraaf-lezers zich niet thuis bij SBS, een omroep die zich nadrukkelijk op de gewone man richt?
“De gewone man klinkt altijd een beetje lullig, want niemand is gewoon.”
Doe niet zo correct.
“Misschien voelen deze kijkers zich best thuis bij RTL of SBS. Maar zij betalen daarnaast belasting voor de publieke omroepen, dus daar moeten ze ook een plek hebben.”
In hoeverre voelt u zich verwant met de doelgroep die u straks gaat bedienen?
“Ik kom er vandaan, hè. Iedereen denkt altijd dat ik uit een links nest kom; dat komt doordat mijn ene broer bij Vrij Nederland werkte en de andere bij de KRO. Maar mijn vader was gewoon een dikke KVP’er met een sigarenwinkel in Amsterdam. Ik kom uit een middenstandsgezin. En ik ben natuurlijk zelf ook een ondernemertje. Ik heb de buren hier helpen opzetten (knikt naar het SBS-gebouw aan de overkant).”
Is omroepbaas spelen niet veel meer beleidsmaker zijn in plaats van ondernemer?
“Vind ik niet. Ik ben nu in dit lege kantoor ook weer aan het pionieren. Ik ben een week naar Toscane geweest en stond elke dag om vijf uur op. Ging ik lekker op het terras het beleidsplan zitten tikken. Dat voelt echt als ondernemen.”
Toen u wegging bij RTL heeft u gezegd: ik ga het rustig aan doen. Nou, lekker gelukt.
“Op zich wel, hoor. Dit is heel iets anders dan een bedrijf met zeshonderd medewerkers leiden.”
U heeft nu een relaxed baantje.
“Het is niet eens een baantje, want ik krijg er niet voor betaald.”
U bent toch geen charitatieve instelling?
“Toen ik wegging bij RTL heb ik gezegd: ik wil alleen nog leuke dingen doen voor leuke mensen. Maar ik ben een dweil, dus ik vind het al snel leuk. Ik heb inmiddels dertien functies. Maar het zijn geen banen, gewoon functies. Daar hoef ik niet altijd aan te verdienen.”
Volgens mij kon u het leven in de luwte helemaal niet aan en heeft u zich daarom weer aan van alles verbonden.
“Gek genoeg beviel die luwte me juist wel. Ik miste de belangstelling helemaal niet.”
Dat klinkt heel ongeloofwaardig.
“Ik weet niet precies wat de waarheid is. Ja, ik ben een ijdeltuit natuurlijk. Maar er is ook nog een andere waarheid: ik wil echt een tent in elkaar zetten. Dat wilde ik bij SBS, bij RTL en nu weer bij Wakker Nederland. In het begin dacht ik: ‘Dat is klaar op een late namiddag,’ maar voor ik het wist werd ik er helemaal in meegezogen.”
Toch heeft u gezegd dat u na het opzetten van de tent weer vertrekt. Lekker makkelijk.
“Ik ben dan zeker niet meteen weg. We hebben een beleidsplan gemaakt, en als we daadwerkelijk mogen uitzenden, vind ik ook dat we onze plannen moeten waarmaken. Dus ik blijf nog wel even de zaak besturen als voorzitter. Maar ik ga de omroep inderdaad niet dagelijks runnen. Dat heb ik nou al zo vaak gedaan.”
Zegt u eigenlijk weleens nee tegen iets?
“Jawel. Ik zeg weleens nee. Waartegen? Eeeh, nou, daar moet ik even over nadenken…”
Neem de tijd.
“Oké, ik kom er nu niet op. Maar weet je hoe ik het voor mezelf uitleg? Ik ben heel lang journalist geweest, en ik moest mensen altijd overtuigen om mee te werken. Dus ik weet hoe lekker het is als iemand gewoon zegt: we doen het. Het nee zeggen laat ik nu over aan mijn assistentes en secretaresses. Die krijgen een rolberoerte als ik weer op een gala ben geweest waar ik tegen duizend mensen met een voorstel heb gezegd dat ze maar moeten bellen.”
U wilt aardig gevonden worden.
“Dat zal er wel achter zitten. Het is nog altijd zo dat je met honing verder komt dan met… hoe was het spreekwoord ook alweer? Dan met de knots, volgens mij.”
U hebt in uw leven heel wat mensen moeten ontslaan. Dan komt pleaserigheid niet van pas.
“Als iemand echt zijn werk niet goed doet en anderen worden er ook nog een keer het slachtoffer van, heb ik er niet zo’n moeite mee. Maar mijn vertrek bij RTL is inderdaad wel in een stroomversnelling geraakt omdat er veel mensen uit moesten, alleen om de winst op peil te houden. Dat wilde ik echt niet doen.”
U bent er bij RTL toch gewoon uit gemieterd omdat de kijkcijfers slecht waren?
“Nee, dat is echt niet waar. Het liep publicitair van de rails omdat ik te snel besloot weg te gaan, dat was het enige. Aan het einde van mijn contract ontstond er, zoals dat altijd gaat, een stoelendans om mijn stoel tussen een paar mensen in de top van RTL. Luxemburg vroeg of ik wat langer wilde blijven. Ik zei: ‘Dat wil ik wel, maar op voorwaarde dat ik weg kan wanneer ik wil.’ Toen ik hoorde dat ze van plan waren veel mensen te ontslaan, ben ik over mijn opvolging gaan praten. Ik wilde die rotklus niet klaren. Uiteindelijk ben ik daarom nogal snel vertrokken, waardoor iedereen dacht: hij zal er wel uit gegooid zijn.”
Maar de cijfers vielen toch ook tegen? U had de adverteerders na de overname van Talpa een marktaandeel van 34 procent beloofd en kwam maar aan 31 procent.
“Ja hallo, dat moet je natuurlijk zeggen. Je moet een ambitieuze target neerleggen. Dat doet iedereen, en er is nooit gezegd dat we die nog hetzelfde jaar moesten halen. Wij hadden het over een veel langere termijn.”
U vindt dat u geen fouten bij RTL hebt gemaakt?
“Alleen een dwaas zegt dat hij geen fouten maakt, maar ik kan niets noemen. Wij hebben met elkaar in vier jaar tijd honderden miljoenen verdiend voor die tent.”
Laat ik het zo vragen: wat zou u nu anders hebben gedaan?
“Ik had me niet moeten laten omlullen om geen oplossing te zoeken voor het vertrek van Barend en Van Dorp. Dat vind ik een grote fout. Ik had daar wel ideeën over, en ik had gewoon ouderwets mijn eigen zin moeten doordrijven. Maar goed, RTL is natuurlijk een ander bedrijf dan SBS, waar ik als een kleine dictator kon regeren. Ik heb daar met één memo aanbestedingen gedaan van letterlijk vele tientallen miljoenen. Dat ging bij RTL niet. Maar ik heb het er uiteindelijk ongelooflijk goed gedaan.”
Nou, nou.
“Dat zeggen anderen! Ik kreeg kort voor ik besloot af te treden de Bertelsmann Award voor meest succesrijke manager van dit wereldwijde concern. Ik ben benoemd in de Raad van Toezicht van RTL, waar ik de afgelopen twee jaar geen Luxemburgse vergadering van heb gemist. Het is altijd arrogant als je dat over jezelf zegt, maar die tent was toen ik kwam écht verliesgevend. Knap toch: marktleider zijn op de consumentenmarkt, marktleider op de reclamemarkt, en toch verlies lijden.”
En wat is uw brille waardoor het vervolgens allemaal zo goed ging?
“Gezond verstand. Al die idiote rapporten met titels als Ready for the future en The future is ours wegmieteren. Je moet gewoon aan de slag, klaar.”
Nog één keer vervelend doen: zo goed waren de kijkcijfers niet toen u wegging.
“De kijkcijfers zijn tijdens mijn bewind zeer constant gebleven, ondanks de komst van Talpa en het succes van de publieken. Trouwens, kijkcijfers zijn voor commerciële omroepen van totaal ondergeschikt belang. Het is namelijk tien keer beter om tweede te zijn en geld te verdienen dan om eerste te zijn en geld te verliezen. Het gaat erom wie er kijkt, hoe je jezelf vermarkt en wat je kostenstructuur is. Al die oenen die denken dat het alleen om de kijkcijfers gaat, hebben geen reet verstand van het vak. Dat zijn amateurs die leuke recensietjes schrijven of zich rtv-redacteur noemen, maar die zich nooit hebben verdiept in waar het om gaat. En dat is geld verdienen.”
U maakt mij niet wijs dat u niet op Teletekst de kijkcijfers checkt daags na de uitzending.
“Ik heb het afgeleerd mijzelf dagelijks daarop af te rekenen. Natuurlijk, in mijn SBS-tijd deed ik dat. In het begin keek echt geen hond naar die zender, en daar lag ik wakker van. Dat hoort ook een beetje bij mijn karakter. Mijn mentor Jaap van Meekren vond mij altijd himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt.
Dat klopt.”
Was u ook zum Tode betrübt toen na uw vertrek bij RTL de pers schreef dat het aan de kijkcijfers lag?
“Dat deed zeer ja, maar ik was er snel weer overheen. Wij hebben zelf zo veel onzin in de krant weten te krijgen die wel in ons belang was dat je niet moet klagen als je een keer slachtoffer bent.”
Hoe bedoelt u dat?
“Sla de krant maar open: elke dag gaat er wel weer een persbericht van een omroep uit waarin staat dat alles wat geboden wordt, fantastisch is.”
U verzon de persberichten bij elkaar?
“Dat doen we allemaal. Iedere zender heeft altijd de beste maand ooit gedraaid. Nou, dat is echt niet zo, hoor. Maar het staat zo wel in de krant. Kijk, toen wij bij SBS begonnen… Wat we daar allemaal gezegd hebben in het begin. Het was nooit gelukt als we dat niet gedaan hadden.”
Je móét hoog van de toren blazen.
“Ja, natuurlijk moet dat. Reach for the sky, land on the moon.”
U bent voorzitter van de Stichting Raad voor de Journalistiek, maar u bent al lang geen journalist meer. Voelt u zich daar niet misplaatst?
“Ik ben geboren als journalist en ik zal doodgaan als journalist. Natuurlijk zeggen bevriende collega’s: ‘Man, jij bent geen journalist meer, je bent manager.’ Maar ik schrijf nu een columnpje in De Telegraaf en dan merk je gewoon dat je gewend bent dat te doen. Daar zit ik niet een hele week aan te werken, in een uurtje is het eruit. Dat is toch dat journalistieke.”
Wat gaat u bij die stichting doen?
“Dat wordt nog een hele klus, ook daar moeten de kippen weer in het hok.”
Veel hoofdredacteuren distantiëren zich van de Raad.
“Toch denk ik dat het een belangrijk instituut is in Nederland. Je moet de ethische normen in je vak hooghouden. Overigens denken journalisten dat de Raad er alleen is om hen op de vingers te tikken, maar dat is niet zo. De meeste klachten worden ongegrond verklaard.”
Bent u zelf weleens voor de Raad gedaagd?
“Niet dat ik weet. Maar ik heb wel dingen gedaan waarvan ik denk dat de Raad er raad mee zou weten. Ik heb ooit met een verborgen microfoon in een witte doktersjas met nepmappen onder mijn arm door een ziekenhuis gebanjerd omdat ik wilde zien wat zich daar tijdens een polio-epidemie afspeelde. Dat zou de Raad vandaag de dag vast veroordelen.”
Sjuul Paradijs, hoofdredacteur van De Telegraaf en dus ook verbonden aan Wakker Nederland, is bepaald geen fan van de Raad.
“Hij zegt: ‘Het kost me te veel tijd met al die juristen.’ Ik heb met hem natuurlijk wel besproken dat ik bij Wakker Nederland trouw mijn medewerking aan de Raad zal verlenen. Daar is hij niet tegen, hoor. Maar als hij had gewild dat ik vanwege Wakker Nederland uit de Raad zou gaan, had ik voor de Raad gekozen. Wakker Nederland is leuk om te doen, en ook wel zinnig, maar de Raad vind ik nog belangrijker.”
Wat doet u over vijf jaar? Stoppen met werken zit er volgens mij niet in.
“Nou, dat weet ik niet. Churchill is mijn grote held. Die is heel lang doorgegaan en dat is toch een beetje tragisch afgelopen (hij moest wegens gezondheidsproblemen het premierschap neerleggen – red.). Dus je moet wel op tijd stoppen. Ga ik een beetje kwijlen, dan weet ik het wel.”
Als u een Hiltermannnetje wordt, bent u weg.
“Als ik te trillerig ben, denk ik dat mijn goede vrouw tegen me zegt: ‘Nou is het mooi geweest.'”
En daar luistert u dan ook naar?
“Tegen de tijd dat je gaat trillen, moet je vooral naar je vrouw luisteren, want zij zal je moeten voortduwen. Dus ja, dan zal ik zeker de handdoek in de ring gooien.”
Naam: Fons van Westerloo.
Geboren: Amsterdam, 26 februari 1946.
Loopbaan: Van Westerloo begint in 1966 als reizend verslaggever bij dagblad De Tijd.
Vier jaar later gaat hij naar de AVRO, waar hij onder meer correspondent in Amerika wordt. In 1983 wordt hij hoofd Informatieve Programma’s Radio & TV, daarna adjunct-directeur Radio & TV. Na een kort uitstapje naar een dochterbedrijf van PTT Telecom wordt hij in 1992 directeur-hoofdredacteur van de Amsterdamse zender AT5. Vervolgens vraagt de Holland Media Group hem de noodlijdende zender RTL 5 tot een succes te maken. In 1995 vertrekt hij daar en richt een nieuwe zender op: SBS 6. Later worden ook Net 5 en Veronica ondergebracht bij SBS Broadcasting. Van Westerloo is ‘Mister SBS 6’ tot hij in 2003 aantreedt als CEO bij het huidige RTL Nederland. Begin 2008 legt hij zijn functie neer. Sindsdien is hij lid van de Raad van Toezicht van RTL. Daarnaast is hij onder meer commissaris bij Binck Bank en bestuurslid van het Koninklijk Concertgebouworkest. In mei 2009 werd hij benoemd tot voorzitter van de Raad voor de Journalistiek. Ook is hij voorzitter van de door De Telegraaf gesteunde aspirant- publieke omroep Wakker Nederland.
