Verontrustend dorpsdrama

Gewetensvraag aan de lezer: hoe vaak had u bij het verlaten van de bioscoop eigenlijk nog wat langer willen blijven? Hoe vaak betrapt u zich erop dat de film nog wel een half uurtje door had mogen gaan? Het overkomt mij eerlijk gezegd maar zelden. Het omgekeerde komt althans vaker voor. Met name bij Amerikaanse thrillers vormt het laatste kwartier nogal eens een dermate teleurstellende anticlimax dat ik de aftiteling met opluchting begroet.

Gelukkig worden er zo nu en dan nog films gemaakt waarbij de toeschouwer aan het einde van de rit méér verlangt. Das weisse Band is zo’n film. Regisseur Michael Haneke sleurt de kijker vanaf de allereerste beelden een universum binnen dat zó fascinerend, levendig en beklemmend is dat je nog lang niet uitgekeken bent als de film ten einde is. En dat met een lengte van bijna tweeënhalf uur. Misschien heeft die sensatie iets te maken met de abruptheid van het slot. Een film lang is de nieuwsgierigheid van de kijker geprikkeld, en uitgerekend als de tijd lijkt aangebroken om een aantal zaken op te helderen, wordt de vertelling bruusk afgebroken. Hier herkennen we de hand van Haneke. De Oostenrijkse veteraan (Funny Games, La pianiste) heeft er een hekel aan de kijker eenduidige verklaringen voor te schotelen. Hij dwingt toeschouwers liever hun eigen verbeeldingskracht te gebruiken. Die aanpak is niet zonder risico’s. Als het publiek informatie onthouden wordt, ligt immers het gevaar op de loer dat ze er geen touw aan vast kunnen knopen. Bij Das weisse Band pakt het echter goed uit. De open plekken in het verhaal zou ik althans eerder als intrigerend dan als onbevredigend willen bestempelen. Een dag na het zien van de film was ik nog altijd bezig de gebeurtenissen te overpeinzen en te reconstrueren. Alleen al daaruit moge blijken hoeveel indruk deze film heeft gemaakt.

Das weisse Band speelt zich af in een dorpje op het Duitse platteland aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. De gehele film is in een adembenemend en messcherp zwart-wit opgenomen. Op het allereerste gezicht lijkt het een nostalgische wereld met een hoog Ot-en-Sien-gehalte. De dorpelingen delen één enkele fiets. Op de onverharde straten scharrelen kippen en ganzen rond. En als de oogst van het land moet worden gehaald, gebeurt dat met inzet van de voltallige bevolking. Idyllisch? Dan kent u Michael Haneke nog niet. In zijn films liggen geweld, onmacht, bedrog en frustratie altijd dicht onder de oppervlakte. In de openingsbeelden van Das weisse Band raakt de dorpsdokter ernstig gewond na een val van zijn paard. Er blijkt kwade opzet in het spel. Wie heeft de dokter zoiets willen aandoen? En dat is nog maar de eerste van een reeks verontrustende gebeurtenissen die het dorpsleven ernstig ontregelen. Das weisse Band is een intrigerende, verontrustende, visueel imposante en vooral spannende film. En dan bedoel ik niet de suspense zoals we die kennen van conventionele thrillers, maar een loom, broeierig gevoel van onbehagen dat dieper reikt. Michael Haneke heeft een meesterwerk afgeleverd.