Het plan-Kuitenbrouwer
Ik weet een betere methode om de files op te lossen dan de kilometerheffing. Nee serieus. Ik zeg dit niet zomaar. Als Trots op Nederland het fileprobleem kan oplossen met de expertise van een man die in een fluorescerend vestje over de snelwegen rijdt om bij een calamiteit die oranje kegels te plaatsen, dan moet een niet al te domme journalist ook een eind komen, dacht ik. Mijn oplossing richt zich op een anachronisme in de wegenverkeerswet, de regel dat je op een meerbaansweg alleen links mag inhalen. De bedoeling van die regel was dat weggebruikers die laten we zeggen veertig reden (die had je toen), de weg niet blokkeerden voor auto’s die zestig, tachtig of zelfs honderd wilden rijden, de maximumsnelheid. In dat geval is het redelijk dat langzaam plaatsmaakt voor snel. Maar inmiddels is links de baan voor mensen die de maximumsnelheid overschrijden en rechts voor mensen die zich eraan houden. Iemand die op de linkerbaan honderd of honderdtwintig rijdt, moet nu opzij voor iemand die honderdveertig wil rijden. De wetsrespecteerder is wettelijk verplicht ruimte te maken voor de wetsovertreder. Dat is onredelijk. In de wet staat toch ook niet dat je een brandstichter lucifers moet geven? Doorgang verlenen aan een snelheidsduivel kost extra moeite, extra benzine en extra risico – zou dat niet voor rekening van de wetsovertreder moeten komen?
Vandaar ook dat linksplakkerij in Nederland zoveel voorkomt; onze belerende, moralistische volksaard eist dat wij de zondaar in de achteruitkijkspiegel er nog éven aan herinneren dat hij misschien de wet aan zijn kant heeft, maar niet het gelijk. Voor de hardrijder geldt precies het omgekeerde: hij zit in zijn recht en heeft dus een moreel excuus tot bumperkleven, flitsen met groot licht, et cetera. Een regel bedoeld om te voorkomen dat traagverkeer snelverkeer hindert, werd een verplichting om baan te maken voor wetsovertreders, een morele weeffout die jaarlijks voor miljoenen kilometers onbenut asfalt zorgt. Het best zie je het op tweebaanswegen met licht vrachtverkeer: links de personenauto’s dicht op elkaar, rechts zo nu en dan een vrachtwagen, gescheiden door honderden meters lege rijbaan. Schaf het verbod op rechts inhalen af en al die meters worden benut. En de last voor harder rijden komt terecht waar hij hoort: bij de harderrijder.
Het geijkte argument tegen rechts inhalen – dat het gevaarlijk zou zijn – is onzin: alle verkeer is gevaarlijk, het is maar hoe je het organiseert. Er wordt in dit land onafgebroken gesleuteld aan wetten en regels, Postbus 51 kraait ons via radio en tv toe dat ‘ook dit jaar weer véél wetten en regels veranderen!’ en dan zou zo’n simpele aanpassing van de verkeersregels onmogelijk zijn? De moderne verkeerspsychologie beweert trouwens dat het verkeer van meer regels niet veiliger wordt maar juist gevaarlijker, omdat mensen door al die aanwijzingen minder voor zichzelf gaan denken. Het bekendste voorbeeld is de bewaakte spoorwegovergang waar juist meer ongelukken gebeurden nadat de aanpalende bosschages waren verwijderd. Volgens die logica let je dus beter op als je aan twee kanten gepasseerd kunt worden. Ik schat dat het ongeveer net zoveel effect op de files zal hebben als de kilometerheffing van Camiel Eurlings.
Waar ik dat vandaan haal? Eh, uit mijn dikke duim. Valt mijn betoog dan wel serieus te nemen? Misschien niet, maar dat geldt dan ook voor de cijfers waarmee Camiel Eurlings zijn plan voor de kilometerheffing onderbouwt. Die duim ziet er misschien wat gewichtiger uit dan de mijne; Camiel spreekt natuurlijk van ‘onderzoek’ en ‘rapporten’, maar dat is vooral omdat hij weet dat veel journalisten een hekel hebben aan huiswerk.
De centrale veronderstelling achter Eurlings’ plan is dat bij een prijs per kilometer het autogebruik met vijftien procent zal afnemen. Maar daar zijn de deskundigen het helemaal niet over eens. Er zijn onderzoeken die dit suggereren, maar die gaan vooral over congestion charges, draconische spitsheffingen. Een algemene kilometerprijs à la Camiel is nog nergens ter wereld ingevoerd, dus de voorspelde effecten zijn hypothetisch.
Qua effect kun je zo’n algemene kilometerprijs vergelijken met een verhoging van de benzineprijs. Dan ga je ook meer betalen per gereden kilometer. Herinnert u zich het ‘kwartje van Kok’ nog, in 1991? Vijfentwintig cent extra accijns per liter benzine, een verhoging van zowat tien procent. Als je één op tien rijdt, is dat een procent per kilometer. Voor de automobilist van vandaag zou dat neerkomen op een kilometerheffing van anderhalve eurocent. En wat was het effect van het kwartje van Kok op ons autogebruik? Een vermindering van maar liefst 1,7 procent! Als dat effect lineair is, zul je een autokilometer dus ongeveer vijftien eurocent duurder moeten maken om die reductie te bereiken. Heel wat meer dan Eurlings ons nu voorspiegelt!
Mijn plan is veel beter. Schaf het verbod af op rechts inhalen – veel simpeler, veel goedkoper en, wed ik, véél effectiever.
