Beste Edzo,
Nu jij dit jaar de grens van ons weten bent overschreden, lijkt het wat bizar om nog een brief aan je te richten. Ik doe het toch, omdat het mij wellicht de mogelijkheid biedt het beeld van jou te complementeren. Necrologieën, en die zijn er terecht veel en in waarderende zin verschenen, komen naar hun aard uiteindelijk niet veel verder dan functionele opsommingen.
Ze zullen bijvoorbeeld vermelden dat je een geducht onderhandelaar was met een grote mate van zorgvuldigheid als het procedures betrof. Dat reikte bepaald veel verder dan een zucht naar formalisme. Wie je meemaakte, wist dat een pokerface en koele afstandelijkheid geenszins karakteristiek voor je waren. Weinig mensen hadden zo’n expressieve mimiek waarbij hoog opgetrokken wenkbrauwen een belangrijke rol speelden als je zonder iets te zeggen blijk gaf van je opvatting. Je onbedwingbare lust om te interrumperen, gaf ook al blijk van een levendig engagement. Het woord ‘lorrig’ gaf in jouw vocabulaire een scala van situaties aan die varieerden van ‘niet zo bijzonder’, ook als het jezelf betrof, tot ‘niet in de haak’ of ‘slordig’ in tal van situaties.
Je was op en top liberaal, maar een liberaal van de protestantse snit. Liturgieën, zoals bij een RK rouwdienst, onderging je met een zekere ambivalentie. Je miste daarin vaak de inhoud, en liet dat ook wel blijken, maar ik kwam er niet achter of daar tegelijkertijd geen element van ontroering in werd weggestopt.
In ieder geval stond het je innige band met een lutherse domineesdochter niet in de weg.
Je zorgvuldigheid was tevens het voertuig voor oprechte bewogenheid. Het bracht je ertoe als jong jurist om in de eerste maanden na de oorlog – je gedrag was tijdens de oorlog onberispelijk – bezwaar te maken tegen de onbehoorlijke wijze waarop politieke delinquenten werden bejegend.
Onderbelicht blijft vaak de plichtsgetrouwheid waarmede je de taken vervulde die op je weg kwamen. Dat betrof niet alleen de Haagse of Groningse besognes, maar ik herinner mij nog goed dat een bezoek aan je toen al hoogbejaarde moeder in Breda hoge prioriteit kreeg in de roerige dagen van Gruyters’ afscheid van de VVD.
Edzo, een brief als deze is een uiterst onvolkomen middel om duidelijk te maken wat je als mens hebt betekend. In jouw zijn lag precies de essentie van de warme waardering die voor jou door velen is gekoesterd.
Achter de mysterieuze grens die je hebt overschreden is, zoals ik hiervoor schreef, het weten geëindigd. Hoewel het niet strookt met mijn eigen opvattingen, kan ik me voor jou niets beters wensen dan dat nu het contact met Atie weer op enigerlei wijze is hersteld.
Met hartelijke groet, Henk.
Henk Vonhoff is erelid van de VVD.
Edzo Toxopeus overleed op 23 augustus.
