Tsja, de Oranjes…
Mag je ook gewoon een keer over een onderwerp géén in beton gegoten standpunt hebben? Om het met een eng woord te zeggen: genuanceerd? Ik heb dat met de monarchie. Enerzijds is het principieel onjuist dat daadwerkelijke macht via een erfelijke lijn wordt overgedragen. Dat pleit honderd procent tegen de monarchie. Anderzijds is het alternatief, een republiek, niet per definitie beter dan een monarchie. Al was het maar omdat een president ook iemand als premier Jan Peter Balkenende zou kunnen zijn. Of, het schrikbeeld van velen, Geert Wilders. Of, dat van anderen, Wouter Bos.
Bij twijfel niet doen. Wie dat een wijze levensles vindt, houdt onmiddellijk op met een serieuze poging om de monarchie in Nederland te vervangen door een republikeins stelsel. Ook politieke partijen die principieel een democratischer staatsvorm dan de onze aanhangen, hebben dit onderwerp heel laag op hun prioriteitenlijst staan. Mede omdat een groot deel van de Nederlandse bevolking wel kan leven met de nadrukkelijke aanwezigheid van de Oranjes. Een pleidooi voor de republiek is geen stemmentrekker; dan wordt het al snel een non-issue in Den Haag.
Anderzijds: we hebben in Nederland niet zomaar een monarchie. We hebben een variant waarin het staatshoofd echt invloed heeft én uitoefent. Door (onder veel meer) voorzitter te zijn van de Raad van State, door zitting te nemen in geheimzinnige platforms als de Bilderberggroep, maar vooral door het aanwijzen van informateurs en formateurs bij het samenstellen van kabinetten, en door het frequente overleg met de minister-president.
De vraag is hoe een staatshoofd met die macht omgaat – en dat is waar bij menigeen de twijfel toeslaat. Niet zozeer over nu, want al met al zijn zelfs de meest geharnaste republikeinen het er wel over eens dat koningin Beatrix van haar al bijna dertig jaar durende bewind geen potje heeft gemaakt. Sterker: wie objectiviteit betracht en de gehele periode overziet, komt gewoon met een dikke voldoende over de brug.
Maar Beatrix heeft niet het eeuwige leven, en het is de troonopvolger, prins Willem-Alexander, die al vele jaren opzichtig reclame loopt te maken voor een inperking van de koninklijke macht. We kunnen natuurlijk de hele lijst opnoemen van zaken die de oudste zoon van Beatrix en Claus diskwalificeren. Maar die kent u. Samengevat lijkt het gedrag van kroonprins Willem-Alexander erop neer te komen dat hij wel de lusten wil incasseren, maar niet de lasten wil dragen. Wij, het volk, moeten niet zeuren, en wij, de media, moeten hem met rust laten. En ondertussen struikelt hij van het ene naar het andere incident.
Waarmee we weer terug zijn bij af. Want wie zou president zijn geworden als we een republiek zouden zijn geweest? Juist, de CDA-voorman die al sinds 22 juli 2002 niets anders doet dan van het ene naar het andere incident struikelen. Met het mes op de keel zou ik dan ook zeggen: een ceremoniële monarchie is zo gek nog niet.
