Verliefd op de pater
In De pater en het meisje graaft journalist Gerard van Westerloo (lang verbonden aan Vrij Nederland, later hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer) een familiegeheim op en probeert de drijfveren van betrokkenen te achterhalen. Een en ander speelde zich af in de jaren vijftig in Amsterdam, waar Van Westerloo (1943) met twee broers en een zus opgroeide in een streng katholiek gezin. Bij een wijnovergoten familie-etentje vele decennia later kwam het geheim ter sprake: zijn zus Tineke had tussen haar dertiende en haar zeventiende een ver- houding gehad met een zekere pater Frits, een man van begin dertig, die haar bijles gaf in Engels. Op een avond kwamen er drie priesters op bezoek in huize Van Westerloo. Tineke werd uit bed gehaald en moest tegenover het gezelschap van ouders en priesters haar wangedrag bekennen, waar- na pater Frits werd overgeplaatst en zij nooit meer iets van hem vernam.
Tineke herinnert zich de ontdekking als vernederend en beschamend en de periode daarna als volstrekt eenzaam, omdat haar ouders haar verantwoordelijk hielden. Over de relatie zelf zegt ze dat ze nooit van haar leven zo verliefd is geweest, maar dat die seksuele spelletjes van haar niet hoefden en dat ze hem liet begaan om hem niet kwijt te raken. De bijlessen bij haar thuis of in zijn klooster gingen heen met intieme gesprekken en elkaar naakt betasten – van recht-op-en-neerseks is het nooit gekomen. Ze genoot vooral van samen wandelen in het Vondelpark en van de aandacht die ze thuis tekort kwam.
De broer besluit pater Frits op te zoeken en hem naar zijn visie op het verle- den te vragen. Eigenlijk is hij uit op een berouwvolle schuldbekentenis, maar van de inmiddels 85-jarige die in Duitsland, vlak achter Venlo, met zijn huishoud- ster blijkt te wonen, krijgt hij die niet. Pater Frits stelt zich coöperatief op, ontvangt hem meerdere keren, maar is zich in eerste instantie van geen kwaad bewust en denkt met warme gevoelens aan zijn bijlesklantje terug.
Later geeft hij toe dat hij wellicht te ver is gegaan in zijn verkenningen naar de grenzen van het celibaat.
Van Westerloo ontdekt bij andere naspeuringen dat de man ook met zijn vingers aan een vriendin van Tineke had gezeten en bovendien een verhouding had gehad met een getrouwde vrouw.
Het beeld rijst op van een egocentrische, licht geëxalteerde Don Juan, totaal ongeschikt voor een loopbaan als dienaar van God. Ook ontegenzeggelijk iemand die misbruik heeft gemaakt van een jong meisje, al is het twijfelachtig of de onwelvoeglijke verhouding moet worden teruggevoerd op de celibataire gelofte die volgens Van Westerloo aanzet tot een dubbele moraal. De katholieke kerk kent een traditie van kindermisbruik, die juist in deze dagen in veel landen, ook in Nederland, volop wordt opgedregd en aangeklaagd. Toch vormt deze spijtige affaire hier niet zo’n duidelijk voorbeeld van. De relatie staat daarvoor te sterk in het teken van vrijwilligheid van het meisje. Ze was verliefd, wilde niets liever dan bij hem zijn en nam de voelspelletjes en het uitkleden daarbij op de koop toe. Tja, dat doen tienermeisjes die zich verslingeren. Of het object van hun liefde nu een celibataire bijlespater is of een gevleide dichter van dertig maakt niet uit. Je kunt handenwringend roepen hoe vreselijk dat is, je kunt er ook je schouders over ophalen, vijftig jaar na dato.
Beatrijs Ritsema
Gerard van Westerloo: De pater en het meisje. De Bezige Bij. €16,90. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.
1 Taal is zeg maar echt mijn ding(1) – Paulien Cornelisse
2 Waarom is de burger boos (-) – Maarten van Rossem
3 Jongensjaren(2) – Martin Bril
4 Willem IV – Van prins tot koning (-) – Jan Hoedeman & Remco Meijer
5 Het aanzien van 2009 (3) – Han van Bree
6 Onverklaarbaar bewoond (9) – Bert Keizer
7 Toewijding (4) – Elizabeth Gilbert
8 Omdenken (7) – Berthold Gunter
9 Open. Een autobiografie (5) – Andre Agassi
10 De vastgoedfraude (6) – Vasco van der Boon & Gerben van der Marel
Tussen haakjes de klassering van vorige keer. Deze non-fictietoptien is tot stand gekomen op basis van een selectie uit De Bestseller60 van de CPNB.
