Worsteling tussen fantasie en feiten
In Germany Before The War is wellicht het meest melancholieke liedje dat Randy Newman ooit heeft geschreven. Iemand die in Düsseldorf naar het water van de Rijn zit te staren bekent: “I’m looking at the river but I’m thinking of the sea.” Dat ene zinnetje legt een wereld van weemoed en verlangen bloot.
De vliegenierster van Kazbek draait ook om het verlangen naar iets onbestemds dat ergens voorbij de horizon moet liggen. We maken kennis met Marie (Madelief Blanken), een jonge vrouw die op Texel woont maar voortdurend droomt van exotischer oorden. De Tweede Wereldoorlog loopt bijna ten einde, maar het eiland wordt nog altijd bezet door soldaten van de Wehrmacht. Een Duitse officier geeft Marie ansichtkaarten van besneeuwde bergtoppen. Die prikt ze op de muur van haar kamer. Haar fantasieën krijgen een nieuwe impuls als een bataljon Georgische soldaten (in Duitse krijgsdienst) op Texel neerstrijkt. De Georgiërs drinken en zingen, en ze smachten naar huis. Een van hen wordt verliefd op Marie en probeert haar iets over zijn vaderland te vertellen. Hij heeft een foto bij zich met – hoe kan het anders – bergen erop. Marie hangt het plaatje naast haar ansichtkaarten.
Dromen en smachten vormen zo’n beetje de kernactiviteiten van de personages in deze film. Dat vereist een weelderige, poëtische stijl, en gelukkig zijn we daarvoor bij Ineke Smits aan het goede adres. Smits maakte in 2001 indruk met haar regiedebuut Magonia (niet te verwarren met het Amerikaanse Magnolia uit 1999), waarin verlangen ook al zo’n belangrijk thema was. Magonia was ontleend aan enkele verhalen van Arthur Japin, en ook De vliegenierster van Kazbek is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen regisseur en deze schrijver. Het heeft een visueel rijke maar ietwat onevenwichtige film opgeleverd. Smits en Japin beschikken ontegenzeggelijk over veel verbeeldingskracht, maar het traject dat ze voor de toeschouwer hebben uitgezet neemt soms het karakter aan van een hindernisbaan. De momenten waarop we even mogen zweven, worden iets te vaak afgesloten met een onzachte landing.
Het voornaamste probleem is dat fantasie en werkelijkheid elkaar in de weg zitten. Die Georgische soldaten hebben namelijk écht aan het einde van de Tweede Wereldoorlog op Texel gezeten, waar ze (wellicht in een poging hun hachje te redden) in opstand kwamen tegen de Duitsers. Hun lotgevallen zouden zich prima lenen voor een dramatische historische thriller over collaboratie, verzet, verscheurde loyaliteiten en opportunisme. Maar dát was niet de film die Smits en Japin voor ogen stond. Zij tonen zich veeleer gefascineerd door het gegeven dat een stel Georgiërs door een speling van het lot in de duinen van Texel verzeild raakt. In De vliegenierster van Kazbek wordt dankbaar voortgeborduurd op dat contrast. De historische werkelijkheid – die op zichzelf al wonderlijk is – zou geen obstakel hoeven te zijn. Maar in de praktijk is ze dat wél. De feiten en de dromen vermengen zich niet altijd even gelukkig. De meest indrukwekkende momenten van deze film zijn die waarin het fictieve titelpersonage voorkomt. Als zij opstijgt, zweeft de toeschouwer mee.
Erik Spaans
De vliegenierster van Kazbek.
Regie: Ineke Smits.
Vanaf 8 april in de bioscoop.
2012 (1) – Roland Emmerich
This Is It (2) – Kenny Ortega
The Hurt Locker (4) – Kathryn Bigelow
Terug naar de kust (3) – Will Koopman
Inglourious Basterds (6) – Quentin Tarantino
My Sister’s Keeper (7) – Nick Cassavetes
Surrogates (8) – Jonathan Mostow
New Kids (10) –
Paranormal Activity (-) – Oren Peli
Up (9) – Pete Docter & Bob Peterson
