Spring naar de content

Tegen de hoofdstroom in

Er zitten krassen op de verhouding tussen Amerika en Israël. Barack Obama, die verzoening wil met de moslimwereld, wordt in Israël niet vertrouwd. Omgekeerd wordt de regering van Bibi Netanyahu als obstakel gezien voor vrede in het Midden-Oosten. De aankondiging van de bouw van 1600 appartementen in Oost-Jeruzalem, begin maart, net toen vicepresident Joe Biden het Heilige Land aandeed, zou een belediging voor Amerika zijn geweest. NRC Handelsblad kopte diezelfde maand dat ‘de joodse lobby’ de zorgplannen van president Obama bedreigde. Die vrees is uit de weg geruimd (Obama kreeg zijn zin), maar het laat zien hoe Europese kranten Netanyahu ervan verdenken elke zwakte van de Amerikaanse president te willen uitbuiten. Israël, vindt de buitenwereld, moet inzien dat het zo niet langer kan. Ondertussen zijn joden minder dan vroeger tot zelfkritiek bereid.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

Vooral de Britse media zijn eensluidend van mening dat Amerika zich door Israël laat gijzelen en dat de joodse staat moet inbinden om tot vrede met de Arabieren te komen. Supporters van Israël zien daar antisemitisme in, of dhimmitude, de neiging van westerse landen om voor moslimeisen een knieval te maken. Maar realpolitieke redenen zijn belangrijker. Waarom zou het Westen zijn relaties met de moslimwereld en de oliestaten laten afhangen van een obstinaat landje waarmee iedereen zijn geduld aan het verliezen is? Israël wordt in toenemende mate als bezettende, koloniserende mogendheid gezien in een regio waar het niks te zoeken heeft. Dat de joden in het Midden-Oosten hun Beloofde Land zien, wordt op historische gronden nog net begrepen, maar geldt steeds meer als fantasie van orthodoxe fanaten. De aanhoudende strijd van Israël voor zijn bestaansrecht is voor de buitenwacht een achterhoedegevecht geworden waarvan het Westen mentaal al afscheid heeft genomen. Het Westen ‘moet verder’ en het is Israël dat die vooruitgang tegenhoudt.

De joodse staat kan vriend en vijand het bloed onder de nagels vandaan halen. Toch stoort mij het automatisme waarmee Israël wordt veroordeeld.

Voor veel westerlingen is elk achterhoedegevecht bij voorbaat een verloren zaak en niet de moeite waard. Misschien spoort dat met de ervaring van de Europese mogendheden die een tijd aan hun koloniën bleven vasthouden, om vervolgens tot de conclusie te komen dat het beter was om ze los te laten. Sindsdien geldt elke westerse aanwezigheid in niet-westerse gebieden als verkeerd. Het is een opvatting waar de joden weinig aan hebben; voor hen is er geen Europees moederland om op terug te vallen. Daarbij is er het wijdverbreide idee dat (racistische) kolonisten erom vragen om te worden afgemaakt. In het Westen maakt niemand zich nog druk om het lot van blanke boeren in Zimbabwe en Zuid-Afrika, of om christelijke minderheden in het Midden-Oosten. De religieuze sekten die dat wel doen, zijn fundamentalistische scherpslijpers en die deugen niet. Ondertussen gaat in het Westen de immigratie van niet-westerse minderheden door, hoewel ook zij zich opdringerig en onaangepast kunnen gedragen.


Er is denk ik geen makkelijke uitweg uit dit dilemma, dat al meer dan een eeuw bestaat en teruggaat naar processen van staatsvorming die in het niet-westerse deel van de wereld moeizaam verlopen. De natiestaat is niet alleen een vehikel van bevrijding en modernisering, maar ook van onderdrukking en gelijkschakeling. Culturele minderheden staan dan snel met de rug tegen de muur, en in de vorige eeuw zagen we talloze volksverdrijvingen en genocides. Tegen die historische achtergrond heb ik begrip gekregen voor de manier waarop de joden nu de hakken in het zand zetten en niet zomaar meegaan met de hoofdstroom van de geschiedenis. Want als Israël zich door de meerderheid in het Westen en de VN de wet had laten voorschrijven, was het allang van de kaart geveegd. De prijs is toenemend internationaal isolement, waarbij Israël tot zijn eigen verontwaardiging ook vergelijkingen met de Zuid-Afrikaanse apartheid voor lief moet nemen.

Dat is een onheilspellend voorteken. Maar de analogie met Zuid-Afrika – tegenwoordig het meest gerespecteerde land in Afrika – hoeft niet alleen een vloek te zijn. Het was de blanke hervormer Frederik Willem de Klerk die de apartheid afschafte en in 1990 Nelson Mandela vrijliet. Dat was mede mogelijk doordat het communisme, de ideologie van de toekomst die ook het ANC aanhing, ineenstortte en een achterhoedekracht werd. Hetzelfde kan gebeuren met Iran, de politieke islam en Hamas, die minder perspectief hebben dan vroeger het Sovjetcommunisme en minstens zo anti-westers zijn. Voor Israël reden genoeg om vol te houden, desnoods tegen de wensen van de grote vriend Amerika in.