Haagse reuring

“In al de jaren (en dat zijn er heel wat) dat ik de Haagse politiek volg, heb ik een achtbaan als deze verkiezingsstrijd niet meegemaakt. De snelheid waarmee de grillige kiezer van de ene naar de andere partij overstapt is ongekend. Dat het CDA een duikeling zou maken, is niet de grootste verrassing. Toen Jan Peter Balkenende een dag na de val van zijn vierde kabinet overhaast door het CDA-bestuur tot een nieuw partijvoorzitterschap werd geroepen, kon je op je vingers natellen dat dit een desastreus besluit zou blijken. De economie is fragiel en de euro onzeker, en in zulke tijden wil de kiezer een standvastig leider, niet iemand die het imago heeft geen enkel kabinet naar de eindstreep te kunnen leiden.

Nee, de verrassing zit ‘m in de duikeling in de peilingen van D66 en de Partij voor de Vrijheid, en in de explosieve groei van de VVD. Dat valt op omdat de economische crisis al een tijd onmiskenbaar aanwezig was maar het thema immigratie/integratie toch de peilingen en het debat bleef beheersen. En daarmee heersten D66 en de PVV over de kiezer. Vooral om die reden schoof de PvdA Job Cohen naar voren als de toekomstige premier. Meer een man van waarden dan een man met economisch benul. Dat werd overigens pijnlijk duidelijk toen de PvdA zo’n negen miljard aan bezuinigingen naar een verre toekomst doorschoof.

Maar Griekenland kwam eraan, met Spanje en Portugal in zijn kielzog. Europa werd doodnerveus en de kiezer ook. Ver-geten werd het thema wij/zij, de eigen portemonnee werd overheersend. De doorsneekiezer pluist de verkiezingsprogramma’s niet uit. Die neemt de politieke plannen tot zich via korte nieuwsitems en grote krantenkoppen. Wel of geen hypotheekrenteaftrek, wel of geen banengroei, wel of geen koopkrachtbehoud, wel of geen goed ondernemersklimaat. De kiezer is dus over het algemeen net zo kortzichtig als de politicus en kijkt niet langer dan vier jaar vooruit. En van die (begrijpelijke) tunnelvisie profiteert de VVD tot nu toe het meest. De partij van Mark Rutte eet de rechterkant van Pechtold

s partij leeg en een deel van die van Wilders.

Job Cohen snoept bij D66 ook nog eens stemmen aan de linkerzijde weg.

De andere partijen zien het met lede ogen aan. Voor een deel worden ze vermalen tussen de strijd die weer helemaal terug is van weggeweest: links versus rechts. Dat GroenLinks, ChristenUnie en D66 op veel punten even goed en soms zelfs beter scoren dan VVD en PvdA zegt de zwevende kiezer niet zoveel. Ook al zei CPB-directeur Coen Teulings bij de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s: “Er valt echt iets te kiezen.” Dat klopt want, vrijwel alle partijen – behalve de SP – nemen duizelingwekkende bezuinigingen voor hun rekening. Maar er zijn behoorlijke verschillen waar de partijen die miljarden weghalen. Bij ontwikkelingshulp, duurzaamheid, defensie, groen, of nog prangender: bij de generatie na ons?

Het zal veel kiezers worst zijn. Ethische vraagstukken zijn voor hen nu even luxe-problemen. Zij willen houden wat ze hebben: aftrek van de hypotheekrente, betaalbare huren, baan, uitkering en koopkracht. Op die thema’s zullen de politici zelf de komende dagen ook noodgedwongen hameren, want de wil van de kiezer is heilig. Zo wordt het speelveld klein en overzichtelijk, een linker- en een rechterhelft. En op de stip: de portemonnee van de kiezer.

Nog een aantal dagen te gaan, de grote debatten komen nog. Maar het staat vast dat deze verkiezingsstrijd tussen Rutte en Cohen gaat. Elkaar aanvallen in de trant van ‘Rutte heeft te weinig krasjes en is te veel een moederskind’ en ‘Cohen is te besluiteloos met onvoldoende verstand van de centen om dit land te leiden’, die aanvallen zullen stranden. De kiezer ziet rechts, de kiezer ziet links en kiest vooral nu voor de macht.”