Hoe nu verder?
Vijf reacties op de verkiezing van Desi Bouterse tot president van Suriname.
Gerard Spong (1946) is strafrechtadvocaat. Hij is opgegroeid in Suriname en adviseerde de Surinaamse regering in het proces over de Decembermoorden.
“Een meedogenloze, machiavellistische bruut: dat is mijn indruk van Desi Bouterse. Dat hij nu populair is – waarbij we moeten opmerken dat uiteindelijk slechts een vijfde van de Surinamers voor hem heeft gekozen – komt door een combinatie van factoren. Ten eerste misleidt Bouterse mensen door hun gouden bergen te beloven waarvan we op voorhand weten dat hij die niet kan leveren. Hij zegt bijvoorbeeld dat hij de handel met China, Brazilië en India zal laten bloeien, terwijl er geen enkel teken is dat deze landen zaken willen doen met een veroordeelde drugscrimineel. Ten tweede verpersoonlijkt Bouterse het anti-Nederlandse, zo u wilt antikolonialistische, sentiment. Met zijn veroordeling voor drugshandel en zijn middelvinger naar alles wat Nederlands is, speelt hij in op een bepaald onderbuikgevoel. Daarbij vergeet hij gemakshalve te vertellen dat Nederland de grootste donateur is qua ontwikkelingssamenwerking.
U moet weten: een groot deel van de Surinaamse bevolking is onontwikkeld. Dat is niet verkeerd bedoeld, maar tachtig procent van het kiezerspubliek dat op Bouterse heeft gestemd, kan nauwelijks lezen of schrijven. Zij weten niet wat een ngo (non-gouvernementele organisatie) is en onderkennen dus ook niet het belang daarvan voor Suriname. Die kiezers zien alleen een man die inspeelt op hun gevoel en zich uit hoofde van zijn terreur en intimidatie graag een charismatisch imago aan laat kleven.
Goed bestuur van Suriname is met Bouterse per definitie een mission impossible en een contradictio in terminis. Voor goed bestuur is een integer bewind namelijk onontbeerlijk. Met deze man als president gaat Suriname een zware periode tegemoet, met veel rechtsonzekerheid en een staatskas die binnen no time leeg is. Lijfsbehoud is het enige dat Bouterse interesseert. Persoonlijk zou ik hem willen zeggen: ‘Heb de moed om je verhaal te doen over de Decembermoorden.’ Niet in de kerk of bij de dominee. Dat is pure volksverlakkerij. Meld je bij de krijgsraad in Paramaribo: het enige juiste forum.” KG
Mahin Jankie (1954) is voorzitter van de Vereniging Surinaamse Nederlanders (VSN).
“Ik heb Bouterse nooit ontmoet, maar hij heeft altijd een erg sluwe indruk op mij gemaakt, met name in zijn dictatoriale periode. Zijn verkiezing tot president is het gevolg van het Nederlandse regeringsbeleid ten opzichte van Suriname en de Surinamers. Circa 85 procent van de Surinamers wilde geen onafhankelijkheid. Er is geen referendum gehouden; het is er, met name door minister Jan Pronk, doorgedrukt.
Bouterse had moeten worden gearresteerd toen hij circa 25 jaar geleden op Schiphol was. Voor deze nalatigheid is Nederland door de Verenigde Naties op de vingers getikt. De verkiezing van Bouterse is ook het gevolg van de regering Venetiaan-Sardjoe. Zij zeiden in 1987: ‘Geef ons een twee derde meerderheid en wij wijzigen de Grondwet.’ Dat is kiezersbedrog gebleken, want er is geen komma gewijzigd in de Grondwet, ondanks het mandaat van het volk. De wijziging was nodig om iemand die wordt vervolgd of is veroordeeld voor ernstige misdrijven uit te sluiten van het ambt van regeringsvertegenwoordiger. Als dit toen wel was gebeurd, was Bouterse nu geen president .
Nee, ik zou hem zeker niet willen spreken. Maar nu hij president is, zou ik hem willen vragen de toezeggingen na te leven die door hem en zijn partijgenoten vóór de verkiezingen zijn gedaan – bijvoorbeeld over internationale mensenrechtenverdragen. Dan kan zijn regering heel veel goodwill krijgen van de Surinamers in Nederland en elders in de wereld. Voor de rest heeft de verkiezing niet heel veel invloed op de relatie tussen Nederland en Suriname. Althans, wat betreft de historische en familiaire banden. Wel heeft minister Maxime Verhagen (Buitenlandse Zaken) gezegd persoonlijk wat moeite te hebben met de uitslag. Maar van hem heb ik toch al niet zo’n hoge pet op.” FV
Guido Terhorst (1987) is voorzitter van de Vereniging Surinaamse Studenten Amsterdam (VSSA).
“Bouterse wil de Surinamers een andere toekomst bieden. Hij is de sterke man die knopen doorhakt. Deze tactiek heeft hem geen windeieren gelegd. Ik ken hem niet persoonlijk, maar hij komt op mij over als een man die werkt met een eigen agenda en daarbij retoriek en populistische uitspraken niet schuwt. Dat Bouterse een omstreden verleden heeft, is allerminst gunstig voor het imago van Suriname. Het kan een smet werpen op zijn toekomstige handelen. Veel Surinaamse jongeren hebben een haat-liefdeverhouding met de nieuwe president. De meningen lopen heel sterk uiteen. Voor de een is hij een charismatisch politicus, voor de ander een crimineel.
Er zal hoe dan ook een uitspraak komen in de rechtszaak over de Decembermoorden. Het recht moet zegevieren. Als Bouterse wordt veroordeeld, zou het mooi zijn als hij aftreedt als president. Maar we moeten niet vergeten dat hij democratisch is verkozen en dit keer geen coup heeft gepleegd. Hij kan een andere weg inslaan, zodat hij later niet alleen maar wordt herinnerd om zijn omstreden verleden.
De relatie Nederland-Suriname verslechtert op de korte termijn, denk ik. Nederland noch Suriname is voor toenadering. Ik zou Bouterse adviseren om niet alleen de deur richting Zuid-Amerikaanse landen als Venezuela open te houden, maar ook richting het Westen. Door de banden die het bedrijfsleven heeft met Europa en Noord-Amerika kan Suriname zich niet veroorloven in een isolement te raken. FV
Carry-Ann Tjong-Ayong (1941) is schrijfster en geboren in Paramaribo. In 2002 ontving ze voor haar werk de Gaanman Gazon Matodja Award.
“Ik maak me grote zorgen om Suriname. Dat Bouterse weer aan de macht kon komen, is onbegrijpelijk. Hij had eerst moeten boeten voor zijn misdaden voor hij weer politiek actief mocht worden. Bij de Decembermoorden zijn veel vrienden van mij om het leven gekomen, en die man is daar nooit voor gestraft.Ik ben echt ontsteld dat zoveel mensen op die man hebben gestemd. Het zijn vooral de jongeren. Die zeggen dat ze niets van het verleden weten. Als dat waar is, maak ik een groot verwijt aan de ouders en docenten. Die hadden moeten vertellen wat er jaren geleden is gebeurd.
Ik zal twee keer per jaar naar Suriname blijven gaan voor hiv- en aidspreventie, dat doe ik al jaren. Maar steun van de overheid hoef ik weer niet te verwachten, ik zal alle kosten zelf moeten dragen. Daar word ik langzamerhand wel moe van.
Nee, Bouterse gaat Suriname geen goed doen. Net als de vorige keer zal hij ook nu de kloof tussen arm en rijk vergroten. Het geld zal binnen afzienbare tijd op zijn, Suriname zal opnieuw afhankelijk worden van hulp van buiten. Bouterse draait het volk een rad voor ogen. Ik geloof helemaal niets van die zogenaamde bekering. Die man liegt, dat heeft hij altijd gedaan.” BS
Anil Ramdas (1958) is schrijver, journalist en programmamaker. Sinds maart dit jaar is hij vaste presentator bij Multiculturele Televisie Nederland. Hij is opgegroeid in Suriname.
“Die honderdduizend Surinamers die op Bouterse hebben gestemd, zijn de hosselaars en de opportunisten. De eerste groep moet leven van een euro per dag en ziet Bouterse als rolmodel. Crime pays is hun motto, en Bouterse is daar het levende bewijs van. Die tweede groep heeft wel een probleem met de Decembermoorden, maar is bovenal pragmatisch. Bouterse belooft huizen, dus stemmen ze op Bouterse. Dictators zijn altijd goed in het aanleggen van straten, bruggen en huizen. Dat zaken als onderwijs en zorg naar de bliksem gaan, dat maakt mensen die op hen stemmen in eerste instantie niet veel uit. Het is een soort lankmoedigheid.
Zelf heb ik Bouterse nooit ontmoet, maar ik zou ook niet weten waarom ik dat zou willen. Het is een straatjongen met een opleiding op vmbo-niveau, daarnaast wat extra sportlessen en ervaring als soldaat. De enige vragen die hij zichzelf stelt, zijn: hoe blijf ik uit de cel en hoe verdien ik veel geld? Verder heeft hij nog nooit ergens over nagedacht. De interviews die ik met de man heb gelezen zijn stuk voor stuk gemaakt door ingehuurde reclamebureaus. Dat zijn vragen van het niveau: ‘Leest u weleens boeken?’ En dan zegt Bouterse: ‘Een heleboel’. Ja, over sterrenwichelarij en toekomstvoorspellingen.
Wat ik me afvraag: iedereen weet dat Bouterse twintig miljoen dollar bij buitenlandse banken heeft uitstaan, maar president is geworden omdat hij anders de cel in moet. Waarom verdwijnt hij niet gewoon? Naar een onbewoond eilandje met een relaxed leventje – een land als Venezuela wil hem best een flatje en veiligheid bieden. Waarom doet hij Suriname dit aan? In het begin zal hij weliswaar een keurig regime voeren, het bedrijfsleven kijkt een tijdje de kat uit de boom en er stroomt nog ontwikkelingshulp binnen. Maar na een paar jaar komt de corruptie. Het toerisme zal afnemen, de drugshandel toenemen. De Nederlandse ambassade wordt enkel een visumambassade. Nederland zal verder contact met Suriname mijden als de pest, vooral om te voorkomen dat er drugs vandaan komen. Surinaamse Nederlanders zullen zich niet meer herkennen in Suriname. Het wordt een absurd land.” KG
