Spring naar de content

Hij die weent*

Job Cohen als burgemeester van Nederland. Het mocht niet zo zijn. Het eerste half jaar was een drama en of hij in de oppositie uit de verf komt, is nog maar de vraag. “Vier jaar gaat hij niet volmaken.”

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

Vrijdag 12 maart. Wouter Bos trekt zich terug als politiek leider van de PvdA. Hij schuift de Amsterdamse burgemeester Job Cohen naar voren als de nieuwe partijleider. Nog diezelfde middag stelt Cohen zich officieel kandidaat als lijsttrekker voor de verkiezingen van 9 juni. Door het gehele land wordt hij onthaald als de Messias die niet alleen de partij uit het slop zal trekken, maar ook de natie zal redden van de tweedeling die de boze Geert Wilders zaait. Nu, een half jaar na zijn aantreden, heeft het er alle schijn van dat hij in de oppositie belandt. Een rechts kabinet is in de maak, de PvdA heeft met Cohen gegokt en verloren.

De beste man is niet geschikt voor de oppositie, denken veel Den Haag-watchers. Hij is een bestuurder, een zachtaardige, kalme man. Geen debater. Hoe kijken communicatiestrategen, partijgenoten en andere politiek betrokkenen terug op zijn campagnetijd, de onderhandelingen en zijn rol in de Kamer? En hoe vergaat het hem in de toekomst? Blijft hij de volle vier jaar zitten? Of stapt hij op in maart 2011, als niet de PvdA maar de SP bij de Provinciale Statenverkiezingen de vruchten plukt van de oppositie? Sommigen denken dat Cohen het Haagse spel nog wel kan leren. Maar erg hoopvol klinkt het niet. Hier en daar wordt hij getipt als de opvolger van Herman Tjeenk Willink, als vicevoorzitter van de Raad van State. De goede band met kroonprins Willem-Alexander zou daarbij een rol spelen. Eén ding is in ieder geval duidelijk: de lijdensweg van Job Cohendoet zo langzamerhand denken aan de lijdensweg van de Bijbelse Job die door Satan tot het uiterste werd beproefd.

“Cohens ergste nachtmerrie is werkelijkheid geworden. Zijn vrienden voorspelden het al: als hij niet in één keer doorstroomt naar het premierschap, heeft hij een probleem. Hij is een goed bestuurder en klassiek regent, maar als politicus is Cohen onhandig en weinig ervaren. Wordt hij tegengesproken, dan is hij snel verontwaardigd en wordt hij kortaf. Dat werkt niet in een debat. Als burgemeester kwam hij daar nog wel mee weg, maar in Den Haag… Halsema, Pechtold en Roemer troeven hem stuk voor stuk af als linkse oppositieleider. En ik zie hem nog niet met Fred Teeven of Geert Wilders om een minuutje spreektijd bedelen. Als dit rechtse kabinet er komt, zal hij wel in de Kamer blijven. Daar is hij calvinistisch genoeg voor, bovendien is hij een echte democraat. Maar vier jaar gaat hij niet volmaken. Ik geef hem een jaar of twee, dan zal hij geruisloos de Kamer verlaten. Misschien volgt hij Tjeenk Willink op als vicevoorzitter van de Raad van State. Dat past hem beter.”


“In politiek Den Haag moet je vechten voor wat je waard bent. Deze deftige burgemeester uit Amsterdam was dat niet gewend. Dat heeft zich gewroken. Cohen kwam in een rauwe politieke arena terecht en overspeelde zijn hand door een middenkabinet te blokkeren.

Ik vind hem geen veelbelovende fractievoorzitter. Cohen is een keurige man, maar een fractievoorzitter moet een goede en welbespraakte debater zijn, een stoute man. Dat is Cohen absoluut niet. Hij moet straks interrumperen, het kabinet het vuur aan de schenen leggen. Een fractievoorzitter heeft humor en vilein nodig. Er komt voor hem zwaar weer aan. De linkse partijen, Cohen incluis, hebben de chemie tussen Mark, Maxime en Geert volkomen onderschat. Ik geloof er geen bal van dat dit minderheidskabinet een kort leven beschoren is. Rechts maakt de problemen rond integratie bespreekbaar en gaat er ook echt iets aan doen. Ik denk dat het wel eens een succes kan worden. De PvdA heeft grote problemen.”

“Nee, ik ga niets zeggen over m’n… ik ben geen Kamerlid meer. Ik zit in de Haagse gemeenteraad. Het lijkt wel alsof iedereen hiermee bezig is…”

“Ik ben heel tevreden over hoe Cohen het tot nu toe doet. Hij functioneert namelijk helemaal niet goed. Het is duidelijk dat hij grote fouten heeft gemaakt. De PvdA had de VVD en het CDA met het middenkabinet een reëel alternatief kunnen bieden. Maar de PvdA voelt zich moreel zo verheven boven de PVV, dat ze bij die partij niet inzien dat andere partijen daar anders over kunnen denken. Ze dachten dat het CDA en de VVD nooit serieus met de PVV om de tafel zouden gaan. Vanuit die onzinnige en ondemocratische gedachte zijn ze gaan handelen.


Omdat ik geen fan ben van de PvdA, mag Cohen van mij blijven, maar voor de PvdA en hemzelf is het beter dat hij wat anders gaat doen. Ik heb niet de indruk dat Cohen er veel plezier aan beleeft en de PvdA heeft op deze manier ook niet veel plezier van hem. Ik kan me niet voorstellen dat hij vier jaar lang oppositie gaat voeren in de Tweede Kamer. Daar is hij veel te veel een bestuurder voor.

Over de toekomst van de PvdA doe ik geen voorspelling. Het is met de PvdA net als bij een horrorfilm. Als je denkt dat je het met ze hebt gehad, staan ze toch weer op uit het graf. Dan blijkt dat toch veel mensen sympathie hebben voor die partij. Dat is totaal niet verdiend. Ik denk dat de PvdA niet zoveel te zoeken heeft in de huidige maatschappij.”

“Ik vind dat Cohen te weinig de agenda bepaalt. Hij heeft het middenkabinet afgewezen, maar hij had ook kunnen zeggen dat hij D66 erbij had gewild in plaats van aan te dringen op een vijfpartijen-coalitie inclusief GroenLinks. Cohen is gewoon niet erg actief op dat vlak. Wat mij een goede zet lijkt, is dat Cohen nu aangeeft dat hij ook bereid is een CDA-VVD-kabinet te gedogen, onder de voorwaarde dat er niet achttien maar veertien miljard wordt bezuinigd. Dan neem je het initiatief en geef je de discussie binnen het CDA een impuls. Het getuigt ook van creativiteit. Mijn gevoel is dat Cohen niet erg happy is in Den Haag. Ik ken hem redelijk; dit is niet zijn biotoop. Hij voelt zich niet thuis in de Haagse slangenkuil. Cohen is een bestuurder, geen oppositieleider. Het is een rustige, integere man, maar het is lastig om met die eigenschappen oppositie te voeren. Nu wordt hij in de Kamer van alle kanten besprongen, maar hij is geen straatvechter, snap je? Hij had erop gerekend nummer één te worden en dat is een mistaxatie gebleken. Hij kan het niet maken om nu op te stappen. Hij is gekozen en moet gewoon vier jaar doorgaan. Ik benijd hem niet.”


“Cohen heeft het natuurlijk niet zo goed gedaan. Hij heeft een slechte campagne gevoerd en is een veel slechtere debater dan Wouter Bos. Hij heeft niet de beloofde anti-Wilders-campagne geleverd. Dat is niet alleen de schuld van hemzelf. Het campagneteam heeft hem in de val van de economie laten lopen. We weten inmiddels allemaal dat dat zijn zwakke punt is en dat heeft de partij veel stemmen gekost, vooral aan de VVD. De onderhandelingen heeft hij ook niet goed gedaan. Hij is veel te terughoudend geweest, er had meer initiatief moeten zijn. Toch zal Cohen zeker blijven. Ik kan binnen de PvdA geen persoon bedenken die meer geschikt is, of meer aanspreekt, dan Job Cohen. Hij zal nu in de Kamer blijven zitten en wachten. Want dit rechtse kabinet lijkt mij geen lang leven beschoren en dan komt zijn kans.

Volgens mij lukt het hem binnen nu en 2014 premier of vicepremier te worden. Het grootste probleem is dat je iemand niet iets kunt laten doen wat-ie niet kan. Cohen is een bestuurder, geen politicus. Daar liggen zijn krachten en die moet je ook uit zien te buiten. Dat is nu de uitdaging voor de PvdA.”

“Jammer. Zo zou ik Cohens eerste zes maanden beschrijven. Met Cohen in huis lagen er veel kansen voor de PvdA. Hij was de vlag op de modderschuit die PvdA heette. In de campagne is het er alleen niet uitgekomen. De vlag is gerafeld: debatten gingen slecht en er was een opvallend gebrek aan professionaliteit. Als klassiek regent begrijpt Cohen kennelijk niet hoe hij op de kiezers overkomt. Bijvoorbeeld toen de partijleiders tijdens een debat de vraag kregen of ze ergens spijt van hadden. Dat moet je gebruiken. Cohen begon over de IKEA-affaire en dat hij precies hetzelfde weer zou doen, namelijk geen sorry zeggen tegen de Marokkanen die volledig onschuldig op harde wijze waren opgepakt. Dat is toch niet handig?


Roemer, bijvoorbeeld, is veel beter geëquipeerd als oppositieleider. Bij zijn eerste optreden had hij meteen de goede toon te pakken. Als Cohen in de Kamer blijft, is zijn volgende lakmoesproef het eerste grote debat na de installatie van de regering. Maar eigenlijk kan hij daar nu alleen maar positief verrassen. Mijn taxatie is dat de PvdA bij de Provinciale Statenverkiezingen volgend jaar kleiner wordt dan de SP. Dan pas komt er het rumoer binnen de PvdA dat in feite al na 9 juni had moeten komen.”

“Ik kan niets zeggen vanwege een weddenschap (met Pauw en Witteman-redacteur Peter Kee – red.) dat ik geen interviews zou geven tot het einde van 2010. Ik heb verschillende aanbiedingen gehad, maar ik heb ze tot nu toe allemaal kunnen afslaan. Anders ben ik een fles whisky kwijt. Pas begin volgend jaar reageer ik weer, al bevalt het me zo eigenlijk wel.”

“Ik vind de kritiek op Cohen niet terecht. Wat hij ook had gedaan, de kans op een kabinet met de PvdA was buitengewoon klein. Rutte stelde tijdens de onderhandelingen over Paars-plus eisen waaraan Cohen moeilijk kon voldoen. De voorkeur van de VVD lag duidelijk op rechts. Je kunt hoogstens zeggen dat Cohen het wat onhandig heeft gespeeld. Ook is z’n pr niet altijd even goed geweest. Maar ik blijf zeggen dat het niet zijn schuld is dat de PvdA niet in het kabinet komt. Cohen heeft dus geen reden om op te stappen. Of hij tot oppositieleider kan uitgroeien, moet blijken, want hij heeft zo’n rol nog niet eerder gehad. Cohen is een intelligente man en een rechts kabinet gaat een hoop maatregelen nemen die veel pijn gaan doen bij veel mensen. Dat kan gunstig zijn voor de PvdA.”


“Bij het allereerste debat had hij moeten zeggen: ‘Dame, heren. Hier doe ik niet aan mee. Kibbelen jullie maar een stuk verder. Ik heb niet het idee dat we hier iets mee oplossen.’ Dan had iedereen gezegd: ‘Hè hè, eindelijk iemand die niet meedoet aan die flauwekul.’ Hij had gewoon Job Cohen moeten zijn, dan was hij premier geworden. Daar ben ik vast van overtuigd. Hij heeft gegokt en voorlopig verloren. Of hij partijleider blijft? Ik zou er geen jaarsalaris om verwedden. Je moet iemand laten doen waar hij goed in is. Bij Cohen is dat be-sturen, niet oppositie voeren. Ik heb twee jaar met hem samengewerkt. Elkaar vliegen afvangen of voortdurend oneliners en kwinkslagen produceren, dat is niet zijn ding. De morele verplichting om te blijven, voelt hij wel. Maar als hij dan naar zichzelf kijkt terwijl hij weer eens naar de interruptiemicrofoon rent, zal hij zich diep ongelukkig voelen. Volgens mij kan hij het prima vinden met Willem-Alexander. Als Beatrix over een tijdje vertrekt, kan hij mooi tegelijkertijd de functie van Tjeenk Willink overnemen.”

“Cohen is verpest door mensen uit mijn branche: die van de communicatie. Voor de fatale NOVA-uitzending van 26 april heeft hij zich laten bijstaan door Anne Boermans, heb ik begrepen. Het resultaatwas dus verbijsterend. Tja, volgens mij vinden die communicatiejongens van de PvdA zichzelf erg slim, maar ze kleunen heel vaak mis. Cohen heeft een enorm charisma. Zo’n man moet je dus vooral zichzélf laten zijn. Anderzijds past de rol van straatvechter hem ook gewoon niet. Een ‘Shylock’ als Verhagen speelt het spel tien keer slimmer. Toch voorspel ik dat Cohen grandioos zal terugkomen. Over een jaar of twee zal het volk snakken naar zijn nuance. Op wie ik heb gestemd? Op Job Cohen.”


Op de vraag wanneer hij Cohen gaat opvolgen: “Hahaha, ik ga hier niet op reageren. Sla mij maar een keertje over.”

“Strategisch-politiek handelen is een kunst. Dat hebben we de afgelopen weken kunnen zien. Iemand als Verhagen heeft veel bewuster dan Cohen vooruitgedacht en wist ook heel goed waar hij wilde eindigen. Het zwabberen is de grootste fout van de PvdA geweest. De ene keer zeiden we dit, dan weer dat. Dat had beter gekund, dat heeft Cohen zelf ook gezegd. Hij had dat onderhandelingsspel als burgemeester natuurlijk ook nog nooit gespeeld.

Ik hoop dat hij aanblijft als politiek leider. Cohen heeft het moeilijk, maar hij leert wel. Ik heb er vertrouwen in dat hij een goede oppositieleider wordt. Het leuke aan hem is dat hij een totaal andere stijl heeft dan de keffertjes Wilders en Pechtold. Dat is een verademing.”

“Eenvoudig is het niet geweest voor Cohen. Hij is in het diepe gegooid en heeft zwakkere momenten gehad in zowel de campagne als de onderhandelingen. Misschien heeft hij zich als nieuweling ook beperkt gevoeld door de fractie. Dat weet ik niet. Toch is hij de juiste keuze voor het leiderschap en het zou mij tegenvallen als hij nu wegloopt. Als je zo duidelijk hebt gekozen voor de politiek, neem je je ver-antwoordelijkheid. Natuurlijk is hij meer bestuurder dan politicus, maar daar kun je in groeien. Kijk maar naar Bolkestein of Kok. Die begonnen ook niet heel sterk. Of Bos. Balkenende heeft hem ook wel eens alle hoeken van de Kamer laten zien. Zes maanden regulier Kamerwerk moet je iemand welgunnen om erin te komen.”

“Het belang van een partijleider wordt tegenwoordig nog wel eens overschat. Daarom kun je ook niet zeggen dat het verlies van de PvdA ‘de schuld van Cohen’ was. Leiderschap is belangrijk, maar ze moeten het toch echt met z’n allen doen. Dat is iets wat zich nog moet ontwikkelen. De kansen voor de PvdA en Cohen zijn in ieder geval nog niet verkeken. Mijn gevoel zegt dat er nog steeds ruimte is voor Paars-plus. En waarom geen CDA/VVD-kabinet met gedoogsteun van de PvdA? Dat is voor die partijen veel interessanter dan de relatief instabiele PVV. Als de PvdA oppositie moet voeren, wordt die uitzonderlijk sterk. Cohen kan mensen als geen ander verenigen. Dat geldt voor de PvdA-fractie, maar ook voor de rest van de oppositie. Ze kunnen één machtig blok vormen tegen het kabinet.”


“Cohen is een goede leider van de PvdA. Hij maakt er geen gewoonte van anderen te beledigen. Hij is beleefd en respectvol. Het is niet de schuld van Cohen dat de PvdA niet gaat regeren. Hij heeft in de onderhandelingen niets verkeerd gedaan. Bij Paars-plus probeerde Cohen ver te komen, maar we moeten alleen in een kabinet stappen als we iets kunnen bereiken. Ik denk dat Cohen vanwege zijn stijl heel geschikt is als oppositieleider. Hij laat zich niet meeslepen in de ‘verwildering’ van de samenleving. In de Kamer zal hij staan voor het programma en de principes van de PvdA. De campagne en de formatie zijn een harde leerschool voor Cohen geweest. Hij moet even de tijd krijgen.”

“Gezien mijn functie (bij het partijbestuur van de PvdA – red.) lijkt het me niet erg gepast om mee te werken aan dit artikel. Als ik iets van Job vind, zeg ik het hem zelf wel.”

“Mijn advies aan Job Cohen is om vooral zichzelf te blijven. Juist minder adviseurs om hem heen verzamelen dus. Hij heeft genoeg bagage. De uitkomst van de onderhandelingen is vooralsnog niet goed. En daar moet dat onderhandelingsteam maar eens goed over nadenken. Dat ligt niet aan één persoon. Of Cohen een goede oppositieleider is, weet ik niet. Ondanks mijn ervaring in de politiek kan ik dat niet inschatten. Er is in ieder geval geen enkele reden voor hem om weg te gaan. Cohen is ook geen wegloper. Hij staat ergens voor, dat is juist zijn kracht.”

“Ik heb geen behoefte om te reageren. Ik doe dat soort dingen niet zo vaak meer. Ik heb me onlangs inderdaad nog over dit onderwerp uitgelaten, maar ik doe dat heel selectief.”


“Als fractieleider moet Cohen zich nog bewijzen. Iedereen dekt hem binnen de PvdA, maar intern maken ze zich nu grote zorgen. Je moet toch een beetje vals zijn als politicus. Terug kunnen manipuleren. Hij is misschien een goede premierkandidaat, maar die kracht van weerwoord heeft Cohen niet. Intellectueel zou hij zijn partij wel verder en weer ideologisch op koers kunnen brengen. Maar dan moet hij wel durven. Nu komt hij niet uit de verf: in debatten niet, maar ook niet als het gaat om het grote verhaal.”

“Het is hem bijna gelukt. Het was zijn droom om premier te worden. Dan zou hij helemaal in zijn element zijn geweest. Nu zit hij hoogstwaarschijnlijk in de oppositie. Cohen heeft het onderhandelingsspel slecht gespeeld. Het was zo naïef om alle kaarten op Paars-plus te zetten en een middenkabinet te blokkeren. Hij krijgt het nu heel zwaar. Het ontbreekt hem aan ideeën, hij is geen goede debater en hij heeft veel training nodig om er toch nog iets van te maken. De vraag is: zit het erin en vindt hij het wel echt leuk om oppositie te voeren? Hij wordt absoluut niet de linkse oppositieleider. Die rol is veel meer weggelegd voor Pechtold, Halsema of Roemer. Er is nog een kleine mogelijkheid dat hij zich gepassioneerd verzet tegen een rechts kabinet, maar ik waag het te betwijfelen. Hopelijk wordt de PvdA-banencarrousel, waarbij PvdA’ers altijd wel een of ander overheidsbaantje krijgen toegeschoven, in ieder geval snel afgebouwd. Daar moeten ze maar aan wennen.”

Met medewerking van Pim van den Dool, Boudewijn Geels, Karen Geurtsen en Bouke Sonnega.