Boordevol debuut
Wat is De knapste man van Nederland, de debuutroman van wiskundige en documentairemaker Alexander van der Meer, voor een boek? Is het een psychologische roman over de verhouding tussen zoon en moeder? Het sarcastisch verslag van een queeste naar de joodse identiteit? Zijn we getuige van de verloedering van een hoogleraar theoretische natuurkunde en kosmologie? Een avonturenroman zou ook nog kunnen, of een reisbeschrijving, een grimmig sprookje, een ideeënroman. Allemaal mogelijk, en daardoor is het boek nooit helemaal het een of het ander. Het lijdt aan een gebrek aan focus. Ook lijkt de balans niet altijd te kloppen.
Zo is grofweg de eerste helft een raamvertelling. Het is Koninginnedag. Tobias Fiedler brengt een groot deel van de dag dwangmatig onder de douche door. Zijn moeder is vijf dagen eerder overleden, maar kan door drukte in het uitvaartwezen niet eerder dan op 2 mei worden begraven.
In terugblikken lezen we over de moeizame relatie die Fiedler met zijn moeder onderhoudt. Cursieve stukken tekst geven de inhoud weer van gesprekken die Fiedler met zijn psychiater voert. Hierin komt ook de neurotische omgang met vrouwen ter sprake. (De knapste man van Nederland zou, gezien de expliciete seksscènes, ook nog een erotische roman kunnen worden genoemd.)
Gaandeweg blijkt dat niet zozeer de moeder-zoonverhouding het hoofdthema van het boek is maar het begrip tijd, en dan met name in relatie met Fiedlers vakgebied. Als de relativiteitstheorie klopt, hoe kan het heelal dan uitdijen? En als het heelal uitdijt, moet dat betekenen dat de tijd sinds de oerknal steeds langzamer verstrijkt en ten slotte tot stilstand komt?
Voor de gewone lezer zijn dat duizelingwekkende gedachten, maar zolang hij zich nog in de raamvertelling bevindt en het maar Koninginnedag lijkt te blijven, kan hij zich er misschien iets bij voorstellen. Doordat Fiedler steeds maar onder de douche staat en daar zijn gedachten de vrije loop laat, beleeft hij een soort gelijktijdigheid, parallelle werkelijkheden die zich gisteren, vorige week of verder terug in de tijd hebben afgespeeld, maar die nu tot leven komen in het hoofd van ik-figuur Fiedler, en dus in dat van de lezer.
Wat ik zeggen wil: zolang de schrijver vasthoudt aan de eenheid van plaats (douche) en tijd (Koninginnedag), heeft de roman een duidelijk kader.
Van der Meer wil te veel vertellen. Hij doet dat overigens met veel humor. Hilarisch zijn het telefoongesprek dat zich ontspint tussen moeder en zoon als zij hem belt om zijn telefoonnummer te vragen en Tobias’ te laat verschijnen op de begrafenis doordat de kerkklok stil bleek te staan (een verwijzing naar de tot stilstand gekomen tijd). Maar als Alexander van der Meer een humoristische roman had willen schrijven, had hij zichzelf beperkingen moeten opleggen.
Waar de schrijver op uit blijkt, wordt in het tweede deel van de roman duidelijk.
Tobias Fiedler is door Nigeria uitgenodigd om mee te werken aan het ruimtevaartprogramma van dat land, ook een humoristisch gegeven. De plot kan ermee door, hoewel er onwaarschijnlijk veel toeval aan te pas komt. De lezer kan hem trouwens ook zien aankomen.
Al met al is De knapste man van Nederland zeker geen onaardig debuut: het boek is onderhoudend en bevat genoeg basismateriaal voor meerdere romans. Alleen al van Tobias’ vader zou ik een uitgebreider portret willen lezen. Doordat Van der Meer zo veel in één keer heeft willen zeggen, blijft het te veel bij oppervlakkig vertoon.
Alexander van der Meer: De knapste man van Nederland. Augustus, €19,90. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.
De vrouw in de kooi (1) – Jussi Adler-Olsen
De laatste liefde van mijn moeder (3) – Dimitri Verhulst
De beschermengel (4) – Paulo Coelho
Keukenmeidenroman (2) – Kathryn Stockett
Om vijf uur in de middag (-) – Remco Campert
Kwetsbaar (6) – Tatiana de Rosnay
De fazantenmoordenaars (-) – Jussi Adler-Olsen
Millennium-trilogie (3) – Stieg Larsson
Van je familie moet je het hebben (5) – David Sedaris
Het eiland onder de zee (9) – Isabel Allende
Tussen haakjes de klassering van de vorige keer. Deze fictietoptien is samengesteld op basis van de verkopen bij Selexyz Broese, Utrecht.
