Trend: rechts aan de macht
Verliezers moeten samenwerken om te overwinnen. Zo ging dat bij oude veldslagen tussen vorsten en zo gaat dat tegenwoordig in een meer democratische samenleving bij politieke partijen. Met een rechts kabinet behoren de linkse partijen tot de categorie ‘verliezers’. De laatste strohalm van deze partijen zijn de Provinciale Statenverkiezingen in maart. Mijn stellige overtuiging is dat, met of zonder samenwerking op links, het kabinet in de Eerste Kamer haar meerderheid zal verkrijgen.
Na maart is er een buitengewoon lange verkiezingsrust tot 2014. Dan zal in één enkel jaar naar alle waarschijnlijkheid de kiezer naar de stembus gaan voor de gemeenteraadsverkiezingen, de verkiezing van het Europees Parlement en de verkiezingen van de Tweede Kamer.
Drie jaar rust en ruimte is weinig regeringen gegund. Het doet met name denken aan het Paars I. Ook toen vielen gemeenteraadsverkiezingen, verkiezingen voor het Europees Parlement en Tweede Kamerverkiezingen in één jaar, namelijk 1994. Er kan gerust worden gesteld dat Paars I naast Balkenende II de meest hervormingsgezinde regering is geweest van de afgelopen twintig jaar. Het recept: de rust om in een Europese context een coherent denkraam te kunnen ontwikkelen en uit te voeren. Die kans ligt er opnieuw.
De jaren negentig waren de hoogtijdagen van de Derde Weg die haar oorsprong vond in het Verenigd Koninkrijk. Weg moest de tegenstelling tussen arbeid en kapitaal, tussen staat en markt, tussen goed en slecht. Onder anderen Tony Blair, Bill Clinton en Wim Kok hingen graag deze leer aan. Wouter Bos rekende er bij de PvdA overigens kort voor zijn vertrek mee af.
Nu niet centrum-links aan de macht is maar centrum-rechts dient een nieuw concept zich aan. Niet de Third Way, maar de Big Society is het nieuwe ideologische speeltje. Ook nu weer afkomstig van de Britten. Eigen verantwoordelijkheid, vergaande decentralisatie en het wegnemen van de tegenstelling tussen de vrijheid van het individu en de vrijheid van een maatschappelijke groep staat voorop.
De Conservatieven wonnen er de verkiezingen mee in het Verenigd Koninkrijk. Ook in Nederland viel het op bij een CDA-Kamerlid dat het dicht tegen het verkiezingsprogramma van het CDA ligt. Mark Rutte noemde de Britse premier David Cameron eerder al eens zijn beste bondgenoot in Europa.
Het jaar 2010 was volgens mij het jaar van de centrum-rechtse politicus. Overal in Europa rukten de veertigers op of zijn ze op plaats van bestemming gearriveerd. Mark Rutte als premier in Nederland, David Cameron als premier in Groot-Brittannië, Karl-Theodor Zu Guttenberg als minister van Defensie en kroonprins CDU-CSU in Duitsland, Fredrik Reinfeldt als premier in Zweden, Jean-Francois Copé als fractieleider van de UMP in Frankrijk, etc. Mark Rutte heeft geen ongelijk als hij meent in Europa coalities te kunnen gaan smeden. Vrienden zat.
Juist in het ideologisch tijdsgewricht kunnen de VVD en het CDA elkaar goed vinden. Dat gaf oud-premier Jan Peter Balkenende ook aan in zijn eerste interview. 2011 wordt het jaar waarin rechts kan nadenken én uitvoeren. Als links is uitgefantaseerd over suffe samenwerkingen om de macht vanwege onhaalbaarheid, zal zij enkel terug moeten naar de bron. Het is terecht dat Alexander Pechtold van D66 dit gedrag ‘intellectuele armoede’ noemt. Voorlopig lijkt er nog geen begin van een analyse of een denkraam.
Juist vanwege het bezit van een verhaal moet de basis van dit kabinet niet worden onderschat. Ideeën zijn het kostbaarste bezit. Ziedaar het verschil tussen het succes van de samenwerking op centrumlinks en -rechts: links gaat nu voor de naakte macht, rechts voor de machtige ideeën.
Deze column was de laatste na anderhalf jaar schrijven voor HP/De Tijd. Dank voor het lezen, het reageren en de geboden kans. Komend jaar zal ik gebruiken om afstand te nemen en een boek te schrijven.
