Geld verdienen met je achterwerk
Een filmmaker neemt een risico wanneer hij de scheidslijn tussen schijn en werkelijkheid doorbreekt. Ooit zag ik een kostuumfilm die afsloot met een scène waarbij de camera langzaam omhoog gleed. De toeschouwer kreeg te zien hoe de fraai uitgedoste mannen en vrouwen op een filmset stonden en omringd werden door technici in moderne kleding. De regisseur stak als het ware een naald in de zelf opgeblazen ballon. Het omgekeerde komt natuurlijk ook voor. Met name in biopics vormt het slotakkoord een geschikt moment om te laten zien dat de hoofdpersoon van zo’n biografische film écht heeft bestaan. Ook daar kleven risico’s aan. De beelden van de echte Herman Brood die op de valreep in Wild Romance werden vertoond, leggen bloot hoezeer deze speelfilm tekort schoot.
Black Venus eindigt ook met documentaire beelden. We zien duizenden Zuid-Afrikanen die in 2002 uitlopen om de herbegrafenis van Saartjie Baartman bij te wonen. Haar stoffelijke resten waren kort tevoren overgedragen door het Musée de l’Homme in Parijs. Saartjie maakte deel uit van de Khoisan-stam en werd in 1810 door een gewiekste impresario naar Londen gehaald, waar ze als ‘getemde Hottentot’ op kermissen optrad.
Ook in het negentiende-eeuwse Engeland leidde dat al tot kritiek en de exploitanten werden voor het gerecht gedaagd. Maar Saartjie hield vol tevreden te zijn over haar optredens (en de inkomsten die daaruit voortvloeien).
Black Venus toont hoe Saartjie in 1814 haar werkterrein naar Parijs verlegde. Daar vond ze vooral emplooi in bordelen. Ze trok ook de aandacht van een anatoom die – tegen betaling – onderzoek wilde verrichten naar haar fysieke kenmerken en vooral geïnteresseerd was in de afwijkende vorm van haar schaamlippen. Dat levert – niet voor het eerst in de film – ongemakkelijke beelden op.
De filmmakers zagen zich voor de paradox gesteld dat je een 19e eeuwse freakshow pas goed kunt becommentariëren als je er eerst zelf een creëert. Daarmee vallen ze echter in een zelf gegraven kuil. Het zicht op de moedige acteerprestatie van Yahima Torres wordt bijna letterlijk geblokkeerd door haar enorme achterwerk. Want op dat lichaamskenmerk werd ze aangenomen.
Black Venus gaat over raciale vooroordelen en exploitatie. Maar ook over de vraag waartoe mensen zoal bereid zijn voor geld. Was Saartjie een speelbal in handen van gewetenloze slavendrijvers of was ze ook zelf een opportuniste? De makers houden beide opties open. Nu eens zien we haar als een trotse en sterke vrouw, dan weer als slachtoffer. Hoewel die nuanceringen ongetwijfeld recht doen aan de feiten, maken ze het de toeschouwer lastig zich met Saartjie te identificeren. Een probleem van deze stekelige en intrigerende film is de lengte: 159 minuten. Dat is bijna een uur te lang. Het andere probleem is dat de hoofdpersoon meer een symbool is dan een personage. De beelden van de ‘thuiskomst’ van haar stoffelijke resten accentueren dat nog eens.
Black Venus (Vénus noire). Regie: Abdellatif Kechiche. Vanaf 6 januari in de bioscoop.
1 The Expendables (1) – Sylvester Stallone
2 Inception (2) – Christopher Nolan
3 Shrek Forever After (3) – Mike Mitchell
4 Step Up 3D (4) – Jon Chu
5 The Twilight Saga: Eclipse (6) – David Slade
6 Avatar (8) – James Cameron
7 A Christmas Carol (5) – Robert Zemeckis
8 The Sorcerer’s Apprentice (7) – Jon Turteltaub Salt (10) – Phillip Noyce Toy Story 3 (re) – Lee Unkrich
