Spring naar de content

Permanent bekeken

Elke week één artikel uit HP/De Tijd in zijn geheel op de website. Deze week de column van Beatrijs Ritsema.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Beatrijs Ritsema

Laatst zat ik vredig in de tram en viel me ineens boven in een hoekje een minuscuul cameraoog op. Even had ik de neiging om mijn tong uit te steken. Een loos gebaar natuurlijk, want er zit niemand te kijken – die beelden worden alleen afgedraaid wanneer zich een incident heeft voorgedaan. Toch gaf het spiedend oog een licht onprettige sensatie, onprettiger dan de camera’s die ik ook weleens zie hangen in uitgaansgebieden of vertrekhallen. In het gewoel op straat of boven pinautomaten, in parkeergarages, zelfs in winkels kan het me weinig schelen. Het toezicht zal de criminaliteit niet voorkomen, maar allicht kunnen daders makkelijker worden opgespoord.

Daderidentificatie is ook de reden voor camera’s in het openbaar vervoer, maar die voelen – althans, voor mij – sterker als een aantasting van de privacy. Tenslotte heb ik netjes betaald voor mijn tramritje en waarom moet mijn aanwezigheid eigenlijk worden geregistreerd? Daarom ook staat het plan me tegen om van alle automobilisten die een stad in- en uitgaan het kenteken te flitsen. De gangen van een willekeurige burger kunnen aldus van dag tot dag worden getraceerd, ook door kwaadwillenden die inbreken in de databanken, en tegen die lui valt niet op te beveiligen, zoals de perikelen met de OV-chipkaart laten zien.

Wie niets te verbergen heeft, hoeft zich geen zorgen te maken; zo kijken de meeste mensen er tegenaan. Privacyhandhaving is geen onderwerp dat de gemoederen heftig in beweging brengt. Transparantie geldt als veel nastrevenswaardiger. De WikiLeaks-onderneming is een grote ode aan de deugd der transparantie. Gooi alles maar op het internet – wie iets liever verborgen wil houden, is bij voorbaat verdacht. Wat niet bestand is tegen felle cameralichten, heeft ook geen bestaansrecht in de schaduw.

Transparantie is een democratisch wapen (onthullingen, vrije pers) waarmee de feilen van machthebbers kunnen worden blootgelegd. Vervolgens kan het volk hen wegsturen. Een mooi principe, maar hoe meer transparantie er wordt geëist, hoe meer onrechtmatigheid er ook zal worden gevonden. Hetzelfde mechanisme als wanneer je gezonde mensen zonder klachten door een intensieve medische screening haalt: er komt altijd wel iets zorgelijks uit. Camera’s bij het proces van Wilders zullen geen onrust over het functioneren van de rechterlijke macht wegnemen, maar die juist accentueren: als een rechter een wenkbrauw optrekt, kan dat al als indicatie voor vooringenomenheid worden opgevat.

Elders in de maatschappij houdt men elkaar ook scherp in de smiezen. Zomaar een privéleven leiden, waarin je sommige mensen toelaat en de meeste buitenlaat, wordt steeds moeilijker. Op Facebook genieten honderden vrienden mee. Hoe makkelijk was het vroeger om relaties aan te gaan en uit te maken? Je deed het gewoon en deelde later aan belangstellenden mee hoe of wat. Als de relatie sneuvelde, vermeed je verder contact. Nu ziet een geliefde het als gebrek aan commitment als je niet braaf op Facebook hebt aangekruist dat je ‘in een relatie zit’. En als het uitraakt, moet je je profiel razendsnel aanpassen, anders is je ex de eerste en dat voelt als een nederlaag. Natuurlijk komt er van Jan en alleman ongevraagd commentaar. En van die ex ben je voorlopig ook niet af, want het is o zo simpel om zijn of haar gangen ongemerkt te blijven volgen en je te verbijten bij nieuwe veroveringen.

Op internet circuleert een filmpje waarin een oudere middelbare-schoolleraar door een in woede ontstoken leerling van zijn stoel wordt gerukt en hardhandig de klas wordt uitgesmeten. Schoolincidenten – tussen leraren en leerlingen, maar ook tussen leerlingen onderling – schijnen erg in trek te zijn om stiekem te worden opgenomen met mobiele telefoontjes, en daarna hup: op YouTube ermee! Nog akeliger dan de incidenten zelf is de kwaadaardige tegenwoordigheid van geest om meteen de camera erop te zetten en de privacy van daders/ slachtoffers plat te walsen door het zaakje op internet uit te venten ter meerdere glorie van de onthuller van slecht nieuws.

Op scholen, op straat, in de cafés, op het werk, op privéfeestjes – overal staan paparazzi met hun mobieltje permanent in aanslag om geinige opnames te maken voor hun eigen Facebookpagina of voor YouTube. De camera’s van de overheid zijn kinderspeelgoed vergeleken bij de registratiekracht van de sociale media. De medeburger is de ware Big Brother.