De ergste gekte voorbij?
Dat de Arabische wereld na de volksopstanden van de Arabische straat nooit meer hetzelfde zal zijn, is wel zeker. Een orde waarin dezelfde dictators en potentaten soms decennia aan het bewind konden zijn, is bezig voor onze ogen in te storten, en dat zal consequenties hebben die onmogelijk zijn te overzien. Mogelijk komt daarvoor een nieuw soort dictators en potentaten voor in de plaats, mogelijk in een democratisch jasje. Mogelijk ook zijn die helemaal niet zo nieuw, want we hebben in deze regio al zoveel revolutionaire gekkigheid gezien.
In de eerste plaats in Iran, waar de ayatollahs nooit echt zijn gaan wennen. Yasser Arafat was een roverhoofdman met stoppelbaard en zonnebril. In zijn laatste dagen hing hij nog de martelaar uit in zijn kapotgeschoten hoofdkwartier in Ramallah. In Syrië zocht het Ba’ath-bewind rond de familie Assad altijd een laag profiel, maar het schrok er in 1982 niet voor terug om in het opstandige Hama de luchtmacht tegen de eigen bevolking in te zetten, met duizenden doden als gevolg. De kliek rond Saddam Hussein was zelfs na diens val nog goed voor een schietshow, nadat eerder de eigen sjiieten en Koerden over de klink waren gejaagd, onder andere met chemische wapens. Algerije kende orgies van geweld, net als het verscheurde Libanon, waar gewapende milities en Hezbollah de dienst uitmaken. Daarmee vergeleken zijn de strijdkrachten in Egypte en de koningshuizen in Jordanië en Saudi-Arabië toonbeelden van beschaving, al kwamen daar wel de gevaarlijkste terroristen van Al-Qaida vandaan. En dan is er de gekke kolonel Moammar Kadhafi, die al meer dan veertig jaar geleden in Libië aan de macht kwam en vorige week aan zijn laatste vuurwerk begon. Net als Arafat in de jaren negentig leek Kadhafi zijn leven gebeterd te hebben, maar ook deze in het Westen gevierde ‘inkeer’ bleek een illusie.
Misschien dat zoveel ontluistering de moslimwereld eindelijk tot rede brengt. Ik moet bekennen dat ik dat eerder heb gedacht, toen Saddam roemloos van zijn voetstuk werd gehaald en Arafat niet de dappere martelaarsdood stierf, maar per helikopter uit Ramallah opsteeg om met alle moderne zorg omgeven in een Frans ziekenhuisbed te sterven. Helemaal mis was die gedachte niet, want Mahmoud Abbas, de opvolger van Arafat, ziet eruit als een fatsoenlijk man en de val van Saddam is wel degelijk ook als bevrijding gevierd, terwijl verkiezingen in Irak hoge opkomsten te zien gaven. In 2003 zette Iran zijn kernprogramma stop en in 2005 trok Syrië zich terug uit Libanon, waar de Cederrevolutie een voorproefje was op de Jasmijnrevolutie in Tunesië. We hebben al eerder ‘Arabische lentes’ gezien, alleen werden die telkens door duistere krachten verstoord. Irak werd een puinhoop, in Libanon sprong Hezbollah in het vacuüm, in Gaza greep Hamas de macht, en in Iran verscheen Mahmoud Ahmadinejad, die ‘het zionisme’ van de kaart wil vegen, de Holocaust ontkent en in 2009 een Perzische lente met grof geweld liet neerslaan. Het is dus mogelijk dat de regio na alle gekte nog veel gekker wordt, al kun je je eigenlijk niet voorstellen dat het na het geschifte optreden van Kadhafi, die voorlas uit eigen werk, nog gekker kan. Je zou denken dat al die groene boekjes nu wel genoeg zijn gediscrediteerd.
Zo moeilijk hoeft het niet te zijn, stoppen met de onzin. Bij de volksopstanden in de Arabische wereld klonk tot nu toe nergens het aloude ‘dood aan Israël’ en ‘dood aan Amerika’, ook niet in Bahrein, waar de sjiieten in de meerderheid zijn en je de hand van Iran mag vermoeden. Sterker, het bewind in Teheran moet zelf oppassen niet in de vloedgolf te worden meegesleurd. De roep om vrijheid en democratie is universeel, zeker onder jongeren, die altijd wel een paar woorden Engels oppikken en overal van mobieltjes houden. Hoewel wordt beweerd dat de invloed van het Westen tanende is, is het karakter van de opstanden niet anti-westers. Misschien dat die kaart nog wordt getrokken, maar het is wel een versleten plaat van versleten regimes. Dat de Noord-Afrikaanse jeugd niet door het heilige moslimvuur is aangestoken, blijkt uit de vluchtelingenstroom uit Tunesië. Liever schoenen poetsen in Europa dan opbouwen in eigen land. Een probleem, want Europa zit niet op nog meer immigranten te wachten, en een Arabische lente waar de eigen jeugd van wegloopt is al snel geen lente meer. Maar gekte spreekt er niet uit, en één ding weet ik zeker: willen we ooit afkomen van de grootste gekte, de zelfmoordcommando’s die even cynisch als rationeel werden ingezet, dan moet dat door een geestelijke omwenteling in de regio zelf komen. Geen idee of het zo ver is, maar we mogen niet bij voorbaat uitsluiten dat ook de moslimwereld tot gezond verstand in staat is.
