Spring naar de content

Joris Voorhoeve: ‘Dit kabinet is niet internationalistisch ingesteld’

Elke week één artikel uit HP/De Tijd in zijn geheel op de website. Deze week een interview met Joris Voorhoeve, oud-defensieminister en voormalig directeur van het Clingendael Instituut, hij laat zijn licht over de gebeurtenissen schijnen. De wereld houdt z’n hart vast om Libië. En welk land volgt: Bahrein, Jemen, Syrië? ‘Dit kabinet is niet internationalistisch ingesteld.’

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Frans van Deijl

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties was het vorige week donderdagnacht snel eens over de vraag of er tegen Moammar Kadhafi moest worden opgetreden. Zoveel daadkracht en eensgezindheid hebben we volgens mij nog niet eerder gezien.
“Klopt. Het is in twee opzichten een unicum. Ten eerste is in de voorbereiding van de luchtacties het Internationaal Strafhof ingeschakeld, en dat is nooit eerder gebeurd in vergelijkbare situaties. Het Strafhof kan dus meteen beginnen met het aanleggen van een strafdossier. En dan te bedenken dat een aantal landen in de Veiligheidsraad dat Strafhof nooit heeft willen erkennen. Voor het internationale recht is dit dan ook een enorme stap vooruit. Tweede punt: China en Rusland, die traditioneel altijd tegen al te grote bemoeienis zijn van de VN in andere hebben, hebben deze keer geen gebruik gemaakt van hun vetorecht. China en Rusland wilden kennelijk niet de schuld krijgen van de bloedbaden die in Libië worden aangericht.”

Vindt u de enigszins terughoudende opstelling van de Amerikaanse regering verstandig?
“In militaire zin zijn ze natuurlijk wel aanwezig, met hun kruisvluchtwapens, maar politiek inderdaad minder. Ik acht dat zeer verstandig. De VS zitten al in Irak en Afghanistan, en voor de beeldvorming zou het een slechte zaak zijn als de Amerikanen weer dominant aanwezig zouden zijn in Libië. Dat zou uitgelegd kunnen worden als het zoveelste westerse dictaat tegen een islamitisch land. Het aardige van de opstand in Libië is nu juist dat die vanuit de bevolking is gekomen. Aangestoken door wat zich in Tunesië en Egypte heeft voorgedaan, hebben de mensen het aangedurfd de man die al 41 jaar in het zadel zit aan te pakken.”

De Amerikanen laten het initiatief dus al te graag aan Frankrijk. Toch ontving de Franse president Nicolas Sarkozy de Libische dictator nog maar drie jaar geleden met alle egards in Parijs. Nu slaat hij Kadhafi de hersens in.
“Voor Frankrijk was Kadhafi altijd een belangrijke zakenpartner en een spil in de betrekkingen tussen Europa en Noord-Afrika. Maar na de revolte is alles anders geworden. Voor Sarkozy deed zich een nieuw perspectief voor.”

Cynici zeggen: Sarkozy heeft een oorlog nodig om zijn populariteit in eigen land te vergroten en om zijn rivale Marine Le Pen de pas af te snijden.
“Dat is zeker cynisch gesteld. Ik houd het erop dat Sarkozy een uitgelezen kans zag om van Kadhafi af te komen, dat hij daarvoor de steun kreeg van Barack Obama en van de Britten, en dat hij toen actie heeft ondernomen. Sarkozy is een heel snelle schaker, en dat is een kwaliteit die ik postief beoordeel.”

Wat is het scenario als Kadhafi ondanks de luchtacties standhoudt? Grondtroepen?
“Ik schat in dat de Libische leider niet lang meer standhoudt. Maar als dat wel zo is, dan zal Libië worden verdeeld en zal Oost-Libië zich afscheiden. Een andere mogelijkheid is dat mensen om Kadhafi heen vroeg of laat gaan inzien dat hun leider geen schijn van kans meer maakt en beter kan vertrekken. Dat ze dus een staatsgreep plegen, al was het maar om voor zichzelf een goede beurt te maken voor het Internationaal Strafhof. Maar het blijft ongewis, want met opstanden en revoluties bestaat altijd het gevaar dat ze door andere machtswellustelingen worden gekaapt. Ook in Libië, met zijn vele stammentegenstellingen.”

Premier Mark Rutte zegt dat hij wacht op een verzoek van de NAVO om eventueel een bijdrage te leveren.
“Dat vind ik een heel merkwaardige houding, want de luchtacties in Libië overstijgen het belang van de NAVO, waarvan de lidstaten Duitsland en Turkije in dit geval tegen militaire actie zijn. Het gaat om acties in VN-verband, inclusief de Arabische Liga en de Afrikaanse Unie, waarvan Libië trouwens op dit moment de voorzitter is.”

Beetje dom van Rutte?
“Hij heeft niet goed nagedacht. Dit kabinet is sowieso niet internationalistisch ingesteld. Men is pro-Atlantisch, maar daarmee houdt het wel op. Hoe dat komt? De VVD is opgeschoven in de richting van de PVV, en die partij staat kritisch tegenover de Europese Unie, die wil het budget voor ontwikkelingssamenwerking halveren, enzovoort.”

Als Nederland moet of mag meedoen, dan zou minister Hans Hillen in een lastige situatie kunnen komen, want deelname kost geld en hij moet juist fiks bezuinigen op Defensie. Hoe redt hij zich daaruit?
“Hillen zou juist van harte moeten meewerken, want de bezuinigingen van een miljard euro bestrijken een periode van vier jaar. Voor luchtacties in Libië hebben we het materieel al. De gevechtsvliegtuigen staan klaar, die kunnen zo de lucht in. Alleen de rekening voor de brandstof is dan nog onbetaald, maar dat zou Hillen er niet van moeten weerhouden. Nederlandse deelname zou goed zijn voor het imago van Defensie, het zou onze slagkracht aantonen. Daarmee creëer je ook weer draagvlak in de maatschappij voor het leger.”

Wie is er na Libië aan de beurt, denkt u: Bahrein, Jemen, Syrië?
“Het gist natuurlijk door in de regio. Ongetwijfeld genereren de resoluties van de Veiligheidraad nieuwe energie bij de opstandelingen in bijvoorbeeld Syrië. Daar weten ze nu ook dat ze niet aan hun lot worden overgelaten.”

Is het een Arabische Lente, of houdt u toch uw hart vast?
“Ik ben geneigd te denken dat na de lente de zomer volgt in de Arabische wereld. De befaamde Franse islamspecialist Olivier Roy zei laatst in een interview dat dit geen opstanden zijn van moslimextremisten maar van de beter opgeleide jonge islamiet die vrijheid wil, die wil communiceren met de wereld. Roy zei dat Al Qaida en de Taliban randverschijnselen zijn.”

Laat Geert Wilders het niet horen.
“De PVV zegt de partij voor de vrijheid te zijn, en om die reden zou men daar juist heel blij moeten zijn met wat er in Noord-Afrika gebeurt. Om die reden vind ik dat deze regering ook Tunesië en Egypte en straks wellicht Libië, moeten helpen met geld en met allerlei immateriële zaken die de democratische opbouw van die landen ondersteunen. Maar wat doet Nederland met Egypte? Die draait de kraan voor dat land dicht, uitgerekend nu ze buitenlandse hulp het hardst nodig hebben. Volstrekt onbegrijpelijk.”