Spring naar de content

De laatste jood van Krakau

Terwijl Mei Li Vos (PvdA) gisteren op eigen houtje besloot de Dodenherdenking te politiseren, dwaalden mijn gedachten af naar Krakau. Mooi stadje in het zuiden van Polen, tijdens de Tweede Wereldoorlog de hel. Tachtig kilometer verderop ligt Auschwitz, de Dodenfabriek. Wanneer de ovens op stoom waren, dwarrelde de as soms omlaag in de straten. In 2004 was ik er voor het eerst. Wie Krakau bezoekt, gaat langs de Remuh-synagoge, een kleine sjoel in de joodse wijk Kazimierz. Daar ontmoette ik de Schindler Jude Jan Lieban.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Bas Paternotte

Lieban is – of was, ik heb geen idee of hij nog leeft; de laatste jaren was hij vaak ziek – een klein mannetje. Hij heeft niemand meer. Zijn hele familie is afgevoerd naar Auschwitz en is daar uitgeroeid. Jan ontsprong als enige de dodendans. Eens woonden er meer dan 75.000 joden in Krakau; daar kwam op 13 maart 1943 met de ontruiming van het getto een einde aan. Lieban werd geïnterneerd in kamp Plaszow, net buiten Krakau, waar het beest Amon Göth de dienst uitmaakte en joden vanaf zijn balkon doodschoot. Just for the fun of it. Uiteindelijk werd Lieban naar een concentratiekamp in Duitsland afgevoerd, en daar ontmoette hij naar eigen zeggen ‘De Engel’: Oskar Schindler. Die haalde hem uit de rij en nam hem mee terug naar Krakau en liet hem in zijn befaamde fabriek werken. Lieban overleefde de oorlog.

Terug naar 2004. Daar zat Lieban dan, dag in, dag uit, aan een houten tafel in de hal van de Remuh. Hij vertelde zijn verhaal aan de toeristen, de autobiografie van zijn redder Schindler lag naast hem. Hij tapte schuine moppen en vroeg of ik de volgende keer een pak koffie wilde meebrengen. Wat Szloty’s kon hij ook wel gebruiken. Wat de oorlog met hem heeft gedaan, wilde hij niet vertellen – dat was te pijnlijk. Hij wilde slechts getuigen van zijn held Schindler. De eenzaamheid van de man was overweldigend. Hij had, als enige van zijn familie, de oorlog overleefd. De rest had de Sonderbehandlung gekregen. Krakau is nog steeds praktisch Judenfrei; er wonen een paar honderd joden heden ten dage. En daar zat-ie dan, aan zijn tafeltje. Adolf Hitler had hem niet kapot gekregen. Maar daar was dan ook alles wel mee gezegd.

Nu ja, terwijl Mei Li Vos en Geert Wilders elkaar de maat nemen, denk ik vanavond om 20.00 uur aan Jan Lieban. De laatste jood van Krakau.

Onderwerpen