‘Mensen mét een relatie zijn soms ook sneu’
Een vrouw zoekt liefde en raakt verzeild in een reeks kansloze relaties. Daarover gaat de roman van psychologe en journaliste Dominique Haijtema (1973). Herkenbaar. Maar ze heeft een originele benadering: zoek niet de ware, maar jezelf.
In Nederland wonen 2,6 miljoen singles. Amsterdam telt ruim 175.000 alleenstaanden tussen de 30 en 49, volgens Het Parool. Single zijn wordt toch gewoon geaccepteerd?
“Ik was zelf een tijd vrijgezel en kreeg daar regelmatig vragen over. ‘Hoe kan dat nou, zo’n leuke vrouw zonder man?’ Dat vond ik gek. Aan iemand met een relatie vraag je toch ook niet: ‘Kun je niets beters krijgen?’ Of: ‘Kun je niet goed alleen zijn?’ Alleen zijn wordt blijkbaar nog steeds als afwijkend gezien. Terwijl er steeds meer vrijgezellen zijn en moderne manieren om samen te leven, of apart, in verschillende relatievormen. We leven niet in het Midden-Oosten.”
Hoe kon dat dan, zo’n leuke vrouw zonder man?
“Daar had ik nooit een goed antwoord op, omdat ik mezelf die vraag niet stelde. Ik denk dat ik graag vrijgezel was. Ik hield van mijn werk en van mijn vrijheid. Maar soms knaagde het wel een beetje. Ik had ook die romantische droom. En een zwak voor romantische komedies waarin de liefde zaligmakend is. Tegelijkertijd vroeg ik me af waarom mensen een relatie willen. Het boek was een onderzoek. Is liefde maakbaar? Kun je besluiten: ik zoek een man, om er een half jaar later een te hebben?
“Verlangen hebben we allemaal – verlangen naar de grote liefde, naar aandacht en bevestiging. Die hoop, die hunkering en dat verlangen, is wat al die websites drijft. En de reden dat mensen in het café naar elkaar lonken, en zelfs in de supermarkt in boodschappenmandjes kijken: wie heeft er een eenpersoonsmaaltijd? Zo wanhopig zijn singles soms.”
Heb je zelf ook in boodschappenmandjes gekeken?
“Nee. Ik heb me voor het boek wel ingeschreven bij Relatieplanet. Vréselijk – ik noem het niet voor niets Animal Planet. Een depressief en plat gebeuren, met veel oppervlakkige standaardzinnen. Laatst stond er in NRC Handelsblad: er zijn 2,6 miljoen singles in Nederland en 3,9 miljoen mensen zijn ingeschreven bij datingsites als Relatieplanet. Dat is toch gek? Eén op de drie van de mensen achter de profielen is dus helemaal niet beschikbaar.”
En speeddaten?
“Dat vond ik ook afschuwelijk. On-natuurlijk, geforceerd, te snel.”
Wat deed je dan?
“Er is geen aanpak die voor iedereen geldt. Ikzelf geloof nog steeds meer in echte ontmoetingen. Op het werk, in de kroeg, of een andere plek waar je veel tijd doorbrengt. En via vrienden, want dan heb je meteen betrouwbare informatie. Op internet werken mensen met eisenlijstjes: hij moet hoogopgeleid zijn, in de stad wonen, et cetera. Maar als je iemand in het echt ontmoet en sympathiek vindt, is wat hij verdient of waar hij vandaan komt ineens minder belangrijk. Je discrimineert minder.”
Uiteindelijk draait het alleen om het uiterlijk?
“Natuurlijk, in eerste instantie voor een groot deel wel. Bij mannen misschien nog iets meer dan bij vrouwen.”
Je schrijft dat vrouwen zelf hun grootste vijand zijn.
“Vrouwen zijn snoeihard, vooral voor zichzelf. Als ze aantrekkelijk zijn, zijn ze bang niet serieus genomen te worden. Als ze hard werken, zijn ze een slechte moeder. Als ze niet werken, doen ze mee aan kapitaalvernietiging. Ook onder elkaar is er weinig solidariteit. Het lijkt alsof we elkaar als concurrenten zien in de strijd om mannelijke aandacht. Bovendien is er weinig keuze uit de diverse rollen: je bent als vrouw een bitch, een moeder of een lekker wijf. Vrij beperkend allemaal.”
Dat is geen nieuwe boodschap, de beperkte rollen van de vrouw…
“Ik geloof dat we daar zelf aan meedoen. We oordelen over onszelf, over andere vrouwen, over mannen, over elkaars uiterlijk, over onze keuzes, over alles. We kunnen behoorlijk zeiken. En waarom nemen vrouwen het zoeken naar een man zo serieus? Een relatie is ook niet zaligmakend. En áls er dan een man gevonden is, is er vervolgens van alles op die vent aan te merken. Veel gesprekken tussen vriendinnen gaan over relaties of het gebrek daa aan.”
Dus we moeten stoppen met zeiken?
“Slachtofferverhalen vind ik moeilijk. Een aantrekkelijke, getalenteerde vrouw als Astrid Theunissen zegt in Slappe zakken! dat mannen tegenwoordig zo kinderachtig zijn en niet aan kinderen willen beginnen. Maar nergens staat hoe het komt dat zij juist alleen maar deze mannen tegenkomt. Je bent daar zelf bij. Als je steeds hetzelfde type man ontmoet dat zich niet wil binden, of onbeschikbaar is, zegt dat ook iets over jou. Gevoelsmatig weet je dat soort dingen bij het begin al. Vertrouw op de signalen. Als een man niet geïnteresseerd is, merk je dat snel genoeg. Als hij geen sms stuurt, heeft hij niet zijn duim gebroken, maar gewoon geen interesse. Je kunt er natuurlijk op blijven hopen, maar dat is een keuze. Wees dan achteraf niet teleurgesteld. Het is interessant om je af te vragen: waarom val ik daar op?”
En, waarom vallen vrouwen op mannen die zich niet willen binden?
“Daar zijn hele studies naar gedaan. Ik vind het fascinerend. Ik ken zo veel leuke, intelligente vrouwen die jaren verspillen aan pathologische leugenaars, kwibussen en flierefluiters. Een populaire verklaring is het helpersyndroom: we denken dat we iemand kunnen redden of gelukkig kunnen maken. Daarnaast heeft het vaak met de jeugd te maken. Als je in de steek bent gelaten door je vader, ga je dat later proberen goed te maken. Verder speelt er wellicht een gebrek aan zelfvertrouwen mee. Je vindt jezelf niet meer waard dan deze druif. Als feedback op de drukproef zeiden sommige vrouwen dat het net was alsof ze hun eigen dagboek lazen.”
Zijn er meer leuke vrijgezelle vrouwen dan mannen?
“Nee. Hoewel… in het datingcircuit wel. Bij speeddating zag ik dertig leuke, slimme, knappe vrouwen en één leuke man. De andere 29 mannen waren niet erg aantrekkelijk. In Amsterdam is het misschien moeilijker dan in andere steden. Deze stad zit vol met mooie single vrouwen, in alle kleuren van de regenboog, met creatieve beroepen. Er zijn natuurlijk ook veel leuke mannen, maar die hebben meestal een relatie. De concurrentie voor vrouwen is pittig. Weet je wat ook raar is? Gebonden vrouwen gaan niet meer zo snel uit. Mannen wel. Dus in de kroeg hebben zij echt ruime keuze aan beschikbare vrouwen.”
Heb jij een relatie?
“Ik heb nu ruim een jaar een relatie. We ontmoetten elkaar via een vriend van een vriendin. Het confronteert me weer met andere vragen, als: hoe krijg je twee aparte levens bij elkaar? Hoeveel aanpassing is wenselijk? Met zijn tweeën ben je snel een ‘wij’. Hij zit continu in mijn hoofd. En ik kan niet meer spontaan een weekend naar New York als schoonmoeder jarig is. Wanneer is een compromis een verlies? Het gaat niet meer alleen om mij. Dat heeft een mooie kant. Maar als je een tijd alleen bent geweest, heb je ook strijd daarom.”
Hoe houd je een ‘gezonde’ relatie met een leuke man?
“De belangrijkste boodschap van het boek is niet: het komt goed als je een man vindt. Maar: het komt goed als je stopt met zoeken en tevreden bent met jezelf. Het klinkt afgezaagd, maar ik denk echt dat we een ander te veel als een invulling zien in plaats van een aanvulling. De hoofdpersoon in het boek valt op de verkeerde mannen. Die mannen zijn voorbijgangers door wie ze zichzelf leert kennen. Dat mis ik in de meeste verhalen over vrouwelijke dertigers; ze zijn doorgaans bezig met het mooier laten lijken. Mijn boek heet Spontaan, leuk & gezellig omdat negentig procent van de mensen zich zo presenteert op internet. Dat is natuurlijk ironisch bedoeld: er is niets spontaans aan internetdaten. En het leven is niet altijd zo leuk of gezellig. Er zitten rafelrandjes aan. Zoals Naima El Bezaz het zo mooi zei in dit blad: ‘Het leven is kut, behalve als het mooi is.'”
Wat moeten vrouwen doen voor een fijne relatie?
“Minder kritisch zijn, minder hard, minder perfectionistisch. En alsjeblieft meer humor, onszelf niet zo serieus nemen. Liefde werkt hetzelfde als geluk: je hebt er geen récht op, het is niet iets wat je toekomt. Geniet ook een beetje van het leven, kijk niet alleen naar wat er níet is…”
En hoe kan een man het best omgaan met zo’n veeleisende, kritische, perfectionistische vrouw die nog niet helemaal met zichzelf in het reine is?
“Geen idee. Ik zou zeggen: met humor en liefde bejegenen. En een portie mededogen. ‘Ze is gewoon hard voor zichzelf, ze maakt het moeilijk voor zichzelf.’ En de man moet vooral niet proberen te veranderen in een soort softe ‘vrouwenbegrijper’.”
Wat is je conclusie, is liefde maakbaar?
“Nee, die is niet maakbaar. Ik zou willen waarschuwen voor de vanzelfsprekendheid, alsof we allemaal recht hebben op een fantastische relatie. Dat is niet zo. En het heeft een open einde. Dat je er weinig controle over hebt, is ook meteen het enge aan liefde. Je weet nooit wat je partner aan het doen is. Je weet nooit zeker of hij nog van je houdt, er misschien ineens klaar mee is, wordt overreden door de tram. Met je hele hebben en houden je hart openstellen, je verlangens te tonen, is doodeng. Iets gewoon aangaan, hoe het ook loopt.”
Waarom gaat jouw verhaal vooral over Amsterdam?
“Amsterdam is een klein dorp met een attitude van een wereldstad. De sociale druk is groot, in Amsterdam moet iedereen heel tof doen en interessant zijn. Het is belangrijk wie je allemaal kent. En iedereen in Amsterdam, in heel Nederland trouwens, heeft een oordeel over hoe ‘het hoort’ met relaties, met kinderen. De traditionele en bekrompen ideeën leven sterk. ‘Single dus sneu’, dat kunnen we nu toch wel achterwege laten. Mensen met een relatie zijn soms ook sneu.
“Echte onafhankelijkheid is als je kunt bepalen: ik ben vrijgezel en ik ben er gelukkig mee. Of: ik wil heel graag een relatie want ik ben een beetje eenzaam. Dat mag. En schrijf een keer niet: ‘Ik ben spontaan, leuk & gezellig,’ maar: ‘Ik heb een ochtendhumeur en kan onredelijk zijn.’ Het zou fijner zijn als we daar niet zo spastisch over hoeven te doen.
“Ik heb me enorm geërgerd aan veel boeken, films en series voor vrouwen, zeker als het over liefde gaat. Het is allemaal zo clichématig. Je hebt een naïeve blonde, een femme fatale, een gezellige dikkerd op zoek naar de ware. Ik herken mezelf daar niet in. Sex and the City begon goed en grappig, met onafhankelijke, hoogopgeleide vrouwen, en uiteindelijk draaide het toch allemaal weer om een man. Aan het eind ‘komt alles goed’. Weer dat cliché.”
Spontaan, leuk & gezellig eindigt ook goed, en de hoofdpersoon ontmoet ook een man.
“Er werd mij op het hart gedrukt om het vooral goed te laten eindigen. Een slecht einde schijnt niet gewaardeerd te worden door de lezer, je moet die niet met treurnis achterlaten. Ik wilde eigenlijk geen klassiek happy end, maar werd door uitgevers geadviseerd om mensen achter te laten met hoop. Ja, ik had ook een ander einde kunnen kiezen. Of een happy end zonder man.”
Dominique Haijtema: ‘Spontaan, leuk & gezellig’. A.W. Bruna, € 17,95. Verschijnt op 19 mei 2011. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.
