Geen woord over Hitlers ballen

Martin Bril, die ergens in zijn leven geobsedeerd was geraakt door Napoleon, vertelde me eens dat er nog dagelijks een boek of een studie verschijnt over de Franse veldheer. Ik was bereid hem onmiddellijk te geloven. Maar als dat waar is, moet er zeker elk uur een boek of een studie worden gepubliceerd over de Tweede Wereldoorlog. Je hoeft niet eens een Dúitse boekhandel binnen te lopen om dat fenomeen vast te stellen. In elke boekhandel, waar ook ter wereld, ligt wel een zojuist verschenen titel die teruggrijpt op de duistere periode van het nationaal-socialisme. Van een monografie over de Hitlergroet tot gezellige ansichtkaarten van Leni Riefenstahl, bijna alles uit die tijd lijkt belangwekkend genoeg voor een boek. Een substantieel aantal daarvan wordt ook nog eens een bestseller.

Harry Mulisch heeft ooit gezegd dat de Tweede Wereldoorlog pas is afgelopen als de laatste in 1945 geboren mens is overleden, maar ik heb het gevoel dat het veel langer gaat duren.

Enkele weken geleden bezocht ik Berchtesgaden, dat aan de voet ligt van de Obersalzberg. Ik vond dat ik mezelf op een uitje moest trakteren nadat ik dagenlang in de bedompte rechtszaal had gezeten waar het proces tegen Iwan Demjanjuk werd gevoerd. Van München is het een dik uur rijden naar de Obersalzberg, waar de lucht kraakhelder en gezond is. In mijn koffer zat het boek van Heike B. Görtemaker: Eva Braun – Leven met Hitler.

Eva Braun was de geheimzinnige vriendin van Hitler, met wie hij op 30 april 1945 in zijn Berlijnse bunker zelfmoord pleegde. Hun lichamen werden verbrand juist voordat de Russische troepen binnenstormden. Voor Eva stond het vast dat ze samen met haar geliefde Führer de dood zou verkiezen boven gevangenname door de joodse plutocraten van het bolsjewisme of zoiets. Zij had er in die laatste oorlogsdagen speciaal de Obersalzberg voor verlaten. Daar sloot ze de deur van Hitlers buitenhuis Berghof achter zich om naar Berlijn te reizen. Vervolgens voerde ze haar plan uit om samen met de Führer een eind aan hun leven te maken.

Hitlers lievelingsherder Blondi kreeg de eerste ampul met gif en zakte meteen in elkaar. ‘s Middags, tussen drie en vier, beet Eva de blauwzuurcapsule stuk en stierf voor Hitlers ogen. Toen deed de Führer hetzelfde, waarbij hij zich voor de zekerheid ook een kogel door de rechterslaap schoot. Eva was toen 33 jaar. Een vrouw zonder kinderen en zonder gezin. Maar wat ze altijd zo vurig had gewild, had ze ten slotte ook bereikt. Een huwelijk met de man die ze bewonderde en liefhad.

In haar boek onderneemt de historica Heike Görtemaker een poging Eva Braun zo objectief mogelijk te beschrijven. Over wat ze niet weet, weigert ze al te veel te speculeren. Weliswaar vermoedt ze dat Adolf en Eva ook seks hebben gehad – en dat Hitler geen homoseksueel is geweest – maar hoe de beleving van hun seksualiteit eruit heeft gezien, daarover doet ze geen uitspraken. Of Hitler zich in bed zich van een sadomasochistische kant heeft laten zien, en wat zoiets ons zou kunnen vertellen over zijn karakter, dat zijn bespiegelingen waaraan Görtemaker zich niet waagt. Ze houdt zich aan de feiten, en het interesseert haar niets hoe Eva heeft gekeken naar Hitlers ballen, waarvan er één volgens de legende in zijn jeugd zou zijn afgebeten door een geitenbokje.

Jammer natuurlijk, want wie houdt er niet van sappige details? Maar tegelijkertijd ook terecht, want uiteindelijk heb je meer aan harde feiten dan aan boterzachte roddels en speculaties.

Anders dan haar voorgangers beschrijft Görtemaker de maîtresse van Hitler niet als een dom en onschuldig burgertrutje, dat de Führer alleen maar vermaakte met danspasjes en lichamelijke oefeningen. Was Eva aanvankelijk niet veel meer dan een negentienjarige bewonderaarster die in Hitler een vaderfiguur zag, in de loop der jaren groeide ze uit tot een van de invloedrijkste personages in Hitlers coterie op de Obersalzberg. Hoge nazi’s konden niet meer om haar heen wanneer zij ‘de chef’ te spreken wilden krijgen. Zelfs Albert Speer zag zich genoodzaakt een goede relatie met haar te onderhouden, wilde hij in de gunst van Hitler blijven. Op een gegeven moment was Eva nog de enige die Hitler kon onderbreken als hij weer een van zijn lange monologen afstak.

En dan gingen ze samen naar boven, naar de slaapvertrekken die verder niemand te zien kreeg. Na de oorlog is het Berghof afgebroken om te voorkomen dat het huis een bedevaartsoord zou worden. Op de plek waar het stond, groeit een verwilderd dennenbos. Het is dus niet meer mogelijk om met eigen ogen te zien waar Adolf en Eva ‘het gedaan’ hebben.

Een speciaal hoofdstuk wijdt Görtemaker aan de rol van de vrouw in het nationaal-socialisme. Tot dusver is steeds aangenomen dat haar rol niet verder ging dan die van huisvrouw en leverancier van blonde Germaanse kinderen. Na de oorlog hebben veel Duitse vrouwen die mythe uit eigenbelang in stand gehouden. Maar het boek van Görtemaker bevestigt het beeld van recente studies dat de rol heel wat meer inhield dan alleen maar het voortplanten van de superieure Duitse soort. Honderdduizenden vrouwen werkten in de oorlogsindustrie. Zij waren bovendien vaak goed opgeleid en steunden uit alle macht hun mannen die naar het front gingen.

Het heeft even tijd gekost voordat Eva Braun haar plaats vond te midden van de machtigste vrouwen van het Derde Rijk. Aanvankelijk werd haar opkomst door rivaliserende dames van hoge heren met afkeuring en jaloezie bezien. Ook werd de buitenwereld onkundig gehouden van haar bestaan, een ander nadeel. Officieel was Hitler getrouwd met Duitsland en had hij het op zich genomen dit noodlot in eenzaamheid te dragen. Die houding had Hitler afgekeken van de antisemitische Weense burgermeester Karl Lüger – “Wer Jude ist, bestimme ich!” – die ongetrouwd wenste te blijven, omdat hij dacht daarmee de vrouwelijke kiezers voor zich te winnen.

Zo bezien was Hitler getrouwd met alle Duitse vrouwen en was Eva hun vertegenwoordigster, die het was gegund ook vleselijk tot hem door te dringen. Die verborgen positie gaf haar aan de andere kant ook een voorsprong; niet alleen op Emma Göring, Ilse Hess en Gerda Bormann, maar ook op Magda Goebbels, die lange tijd als de first lady door het Derde Rijk naar voren is geschoven.

Als je Eva Braun zou moeten samenvatten in één woord, dan is het: trouw. Die eigenschap beschouwde Hitler ook als het allerhoogste. Zelfs haar zelfmoordpogingen kwamen voort uit trouw aan de Führer. Daarmee symboliseert zij de slaafse gehoorzaamheid waarmee het Duitse volk zich naar zijn eigen ondergang heeft laten slepen.

Heike B. Görtemaker: Eva Braun – Leven met Hitler. Cossee, E26,90. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.