Latijnse zeden

Er leiden vele wegen naar Rome, maar ik was er nog nooit geweest. Het was er gewoon niet van gekomen; misschien omdat het er in de zomer te warm is en ook de rest van Italië zo veel te bieden heeft. Betere excuses heb ik niet, maar het gevoel dat ik me voor deze nalatigheid moet excuseren, zegt genoeg. Van moslims wordt verwacht dat ze eenmaal in hun leven naar Mekka reizen, en dan kun je als ongelovige christen best een keer naar Rome. Een bezoek aan de eeuwige stad is bovendien geen straf, al had ik in de Vaticaanse Musea en in de overvolle Sint Pieter wel het idee op pelgrimstocht te zijn en met de massa te worden meegezogen langs de heilige steen. Een nederig stemmende ervaring.

Dat het christendom een wereldgodsdienst is, zie je ook, want uit alle windstreken waren de gelovigen (en toeristen) toegestroomd. Ook voor de Italianen, die toch enig chauvinisme niet kan worden ontzegd, is de net zaligverklaarde ‘Polak’ Karol Wojtyla hun paus. Zijn beeltenis is overal, terwijl zijn Duitse opvolger paus Benedictus XVI zijn plaats weet en net als vroeger achter de coulissen schuilt. Het is alsof Johannes Paulus II er nog steeds is. Je weet dat Rome vol met imposante basilieken staat, allemaal kunstwerken op zich, maar dat het er zó veel zijn blijft verbazen, vooral vanuit eigentijds perspectief. Niet alleen lijken ze in de Middeleeuwen en de Renaissance weinig anders te hebben gedaan dan kerken bouwen, met een ingenieuze architectuur die er tegenwoordig niet meer is, maar in onze tijd zou dat ook niet meer kunnen. De economische zin ontbreekt, en dan is zo veel eerbied voor het hogere snel te duur, hoewel onze materialistische beschaving veel rijker en technisch verder ontwikkeld is. Maar of we daarmee ook humaner zijn? Vroeger zou ik daar ondubbelzinnig ‘ja’ op hebben geantwoord, maar sinds ik als ‘ex-jongere’ door het leven ga, ben ik daar niet meer zo zeker van.

Zo stoort mij de alomtegenwoordigheid van de jeugdcultuur, die je verplicht met je tijd mee te gaan en van de laatste modes op de hoogte te zijn. Dat heeft weliswaar een zekere rationaliteit, maar komt mij naarmate ik ouder word steeds dommer voor. Wij beklagen de middeleeuwers, die niet konden ontsnappen aan het gezag van de kerk, maar het kuddegedrag van de moderne mens die permanent aan het telefoneren is (in Rome een ziekte) en altijd bereikbaar moet zijn, is evenmin verheffend. Niet dat het zin heeft hierover te klagen, want er is niks tegen te doen en het is inderdaad een vorm van emancipatie als iedereen onbekommerd lawaai maakt. Maar een herrie is het wel. Tegelijk moet ik zeggen dat het katholicisme zoals dat in Zuid-Europa wordt beleefd mij heel wat menselijker en realistischer voorkomt dan alle betweterij uit onze streken.

In de ogen van Noord-Europese beeldenstormers is de Kerk een bolwerk van hypocrisie en machtsmisbruik. Dat slaat terug op de hele Latijnse cultuur, die zowel wordt bewonderd als gewantrouwd om haar raffinement, bedrog en schone schijn. Dat is bevestigd door de recente misbruikschandalen in de kerk, en – op politiek niveau – de seksfeestjes van Silvio Berlusconi en het ‘heterdaadje’ waarmee de baas van het IMF, de Franse ‘socialist’ Dominique Strauss-Kahn, in Amerika tegen de lamp is gelopen. Voor noorderlingen liggen zulke Latijnse zonden in het verlengde van verdorven Latijnse zeden. Maar in zuidelijke ogen zit de zonde in de schending van de privacy die hoogwaardigheidsbekleders zich moeten laten welgevallen. Je zou denken dat zulke achterlijke opvattingen het gaan afleggen tegen de moderne roep om gelijkheid en transparantie. Ik moet het nog zien. Mij zou het niet verbazen als de Latijnse ‘levenskunst’, met zijn discretie en decadente uitspattingen voor de rijken, meer toekomst heeft dan de brave wijsheden van onze politici, die zich als heilige boontjes opstellen, maar even huichelachtig zijn. Als het op mondiale duurzaamheid aankomt, gaat er niets boven de kerk van Rome, die 400 jaar na Christus al eens de val van het West-Romeinse Rijk heeft overleefd.