Word ook Willem! (in acht stappen)
Terwijl het financiële systeem onder de geschokte ogen van de hooggeleerde professionals in elkaar stort, rijgt de voormalig fotojournalist Willem Middelkoop het ene succes aan het andere en zo’n beetje al zijn voorspellingen komen uit. Dat wilt u ook. Toch?
‘Daar is geen cursus voor,” horen we Willem Middelkoop (48) nog net zeggen. Dan wordt de verbinding verbroken.
Een teken dat de geldmagiër er geen zin in heeft?
Toch niet. Binnen tien seconden belt hij terug: “Ik zit op een berg in Frankrijk. Slechte ontvangst.”
De selfmade miljonair is kennelijk op vakantie: doorgaans resideert hij met zijn vrouw en twee zoons in een statig appartement in het Noord-Hollands duinreservaat aan de westkant van Castricum. Dagelijks passeert hij daar het stalen ingangshek dat hem en zijn gezin afschermt van de buitenwereld. Met zijn kolossale BMW 750iL gaat hij dan op weg naar een locatie in het land voor een lezing. Of hij gaat gewoon naar zijn kantoor aan de Herengracht in Amsterdam, de stad waar wervelwind Willem op zijn achttiende vanuit Drenthe naartoe verhuisde en een langdurige carrière als fotojournalist startte. Hij vloog jarenlang van hot naar her en volgde de politiescanners op de voet. Ondertussen werd hij rijk met het (vaak razendsnel) aan- en verkopen van Amsterdamse appartementen.
Toen zo’n tien jaar geleden de gezinsuitbreiding kwam, stopte hij met het racen door de hoofdstad en verhuisde hij naar Castricum. In diezelfde periode werd hij ‘bekend van tv’; hij ging aan de slag als beursanalist bij RTL Z. Ook ging hij boeken schrijven: in 2007 verscheen Als de dollar valt – een boek waarin hij een financiële apocalyps voorspelt. De kenners lachten hem uit. Toen nog wel.
Een jaar later volgde De permanente oliecrisis – de titel behoeft geen nadere uitleg. Toen in 2009 zijn derde boek Overleef de kredietcrisis uitkwam (in totaal verkocht hij meer dan 100.000 boeken), was Middelkoop inmiddels een veelgevraagd commentator, die graag en vaak uithaalde naar met name oud-president van De Nederlandsche Bank Nout Wellink, in zijn ogen de opperkluns van de financiële elite. In november verschijnt zijn nieuwe geesteskind: Goud en het geheim van geld.
Middelkoop bleef ook ondernemer. Hij verstuurde – en verstuurt nog steeds – wekelijks betaalde nieuwsbrieven. Je moet wegwezen uit aandelen; goud is oneindig veel waardevaster, betoogde hij. Hij richtte het Gold & Discovery Fund op. Daarna volgde Amsterdamgold.com (naar eigen zeggen ‘dé toonaangevende onderneming in Nederland voor het aankopen van de hoogste kwaliteit goud en zilver tegen de meest actuele koers’). Onlangs verkocht hij een meerderheidsbelang in Amsterdamgold aan Value8, het bedrijf van Peter Paul de Vries. Het was de zoveelste keer dat Middelkoop kon cashen.
Nu iedereen lijkt te verliezen in deze tijden van crisis en torenhoge schulden, valt Willem Middelkoop op door zijn welslagen en, achteraf gezien, trefzekere waarschuwingen. Hoe dóet hij dat toch?
Gewoon slim investeren, zegt hij zelf altijd. Eerst in vastgoed, nu dus in goud.
Dat klinkt simpel. Logisch zelfs. Maar waarom zagen wíj dat dan niet?
Willem – “zeg maar ‘je'” – wil best met ons praten over zijn goeroeschap. Maar hij heeft geen zin in bezoek daar in Zuid-Frankrijk. Sowieso wil hij meer ‘onder de radar’ blijven. “Natuurlijk is publiciteit goed voor de verkoop van mijn boeken en streelt het mijn ego. Maar nu ga ik me toch afvragen of ik er zelf ook echt wat aan heb.”
Hij beantwoordt onze vragen liever per mail. Wel snel en uitgebreid, hoor. Hij weet namelijk wel ‘wat media willen weten’, zegt hij er nog bij.
HP/De Tijd destilleerde acht adviezen voor degenen die in zijn voetsporen willen treden.
Alvorens Middelkoop het goeroeschap kreeg toegedicht, was hij nieuwsjager. Hij werkte als fotojournalist voor onder meer De Telegraaf en was verslaggever bij AT5.
Opvallend genoeg treffen we bij een voor dit artikel geconsulteerde collega-goeroe, Rienk Kamer (samen met Middelkoop was hij een van de weinigen in Nederland die openlijk waarschuwden voor de crisis), een vergelijkbare achtergrond. Hij schreef voor het Duitse Der Spiegel en Capital, vertelt Kamer, en later voor Panorama. Naar aanleiding van zijn columns in Panorama verscheen in 1976 zijn beroemd geworden boek Alles over geld. Dat was het moment waarop hij als geldgoeroe werd bestempeld.
Verschil met Middelkoop: Kamer was omstreden. Voor zijn American Land Program (via een maas in de wet konden beleggers gebruikmaken van een ‘superaftrek’ – red.) kwam hij zelfs in de Amerikaanse gevangenis terecht. Uiteindelijk werd hij vrijgesproken en bij zijn terugkeer in Nederland als ‘ een verloren vorst’ onthaald, lezen we in een HP-artikel van tien jaar geleden.
Zijn 06-lijn met beleggingstips vond onmiddellijk weer gretig aftrek.
Terug naar Het Parool. “Kennelijk moet je daar gewerkt hebben, wil je goeroe kunnen worden,” merkt Kamer (68) gekscherend op. Toch ziet hij wel degelijk waar zijn journalistieke kwaliteiten terugkomen in zijn huidige rol als geldtovenaar. “Ik moet informatie verzamelen en vervolgens duiden; aan een groter publiek kunnen uitleggen dus. Ik zeg altijd: de arbeider in de zaal moet mij kunnen snappen, maar de professor moet er ook iets van kunnen opsteken. Hetzelfde geldt voor journalisten.”
En dat terwijl hij en Middelkoop geheel ongeschoold zijn op economisch gebied.
Opmerkelijk genoeg zit juist dáár de sleutel tot hun succes. Nog meer dan een academicus wil een leek weten hoe een systeem nu echt in elkaar zit – laat de gewichtige theorieboeken maar zitten. Als je precies weet hoe iets in elkaar zit, kun je er goed over vertellen en voorspellingen doen. Hierdoor komen we bij tip 2.
“Hij is altijd aan het lezen,” merkte een oud-collega van Willem op toen een radiomaker hem voor een documentaire vroeg om Middelkoop te typeren. “Hij is altijd informatie aan het verzamelen. En altijd aan het denken.”
Desgevraagd zegt Willem zelf over hoe zijn dag eruitziet: “Lezen, lezen, analyseren en communiceren.” Dat klinkt niet sexy, maar dat is Willems baan grotendeels ook gewoon niet.
Naar eigen zeggen is hij de afgelopen tien jaar vier tot zeven uur per dag, 365 dagen per jaar bezig geweest om het systeem te leren begrijpen.
Hij verbaast zich over het gebrek aan feitenkennis bij anderen. “Vooral veel journalisten zijn ongelooflijk ongeïnteresseerd in waar ze eigenlijk dag en nacht mee bezig zouden moeten zijn.”
Niet gehinderd door enige academische kennis ontwikkelden zowel hij als Kamer zich geheel zelfstandig van economie-nitwits naar alom geciteerde kenners van het financiële wereldsysteem met een geheel eigen mening. Met als gevolg een flinke schare volgers.
Om dat te kunnen, moet je slim zijn en een ‘dikke huid’ hebben. Je kunt namelijk niet met de mainstream mee, en dat leidt tot ladingen kritiek.
Het is dat out of the box-denken dat volgens Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, zo aanspreekt. Schnabel verdiepte zich jaren geleden voor zijn promotie in het goeroeschap. “Dit soort mensen functioneert buiten het systeem,” stelt hij. “Ze twijfelen nooit en trekken zich niks aan van de algemeen geaccepteerde normen – ook qua uiterlijk vaak niet. Die tegendraadsheid wordt gewaardeerd. Onder andere door de media.”
Niet iedereen heeft dit in zich. Kamer vertelt bijvoorbeeld over zijn eigen zoon dat die nooit zijn positie over kan nemen: “Hij zegt dan: ‘Pa, kan ik niet doen wat jij doet?’ Maar dan zeg ik: ‘Nee.’ Hij is afgestudeerd econoom en kan andere dingen hartstikke goed, maar hij heeft dat goeroeachtige niet. Die uitstraling, die overtuiging.”
Schnabel noemt het een exorbitant vertrouwen in het eigen oordeel. Toch ziet hij wel degelijk een verschil met een charismatische leider. “Die ambieert het hebben van volgelingen om een doel buiten zichzelf te kunnen bereiken. De goeroe is zelf het voorbeeld bij uitstek voor de volgelingen: hij wijst niet de weg, hij ís de weg.”
Het vraagt volgens Schnabel een bepaald soort persoonlijkheid om je niet te conformeren aan de kringen waarin je je begeeft. Dat is namelijk niet makkelijk. Maar je kunt beginnen met zo veel mogelijk bij je eigen oordeel blijven.
Zo luidt Willems persoonlijke advies aan aspirant-goeroes. Kamer noemt het ‘onafhankelijk blijven denken’: “De gangbare mening komt nooit uit. Het hele publiek loopt bij wijze van spreken naar die ene kant van het schip: ga dus juist aan de andere kant staan,” bromt hij vanuit Marbella – op de achtergrond plonst iemand in het zwembad. “In 2002 werd ik uitgelachen toen ik het over goud ging hebben, en zie nu…” Hij vindt het begrijpen van massapsychologie voor zijn vak vaak nuttiger dan economie.
“Bovendien,” verklaart Middelkoop, “durft 99 procent van de economen niet te zeggen dat ze iets niet begrijpen. Ze zijn immers afgestudeerd in ‘de economie’.”
Maar die heeft zo veel facetten, aldus de beroemde belegger, dat economen onmogelijk overal iets van af kunnen weten. “Het is net als met een chirurg en een psychiater: beiden hebben dezelfde basisopleiding, maar je vraagt een psychiater toch ook niet om een operatie te verklaren?”
We nemen Middelkoop zelf even als voorbeeld van het gezonde verstand: hij was chef van de fotoredactie van Het Parool en constateerde dat huizen in Amsterdam goedkoop waren in verhouding tot andere hoofdsteden. Dus ging hij daarmee aan de slag.
“Hij had al veel interesse in de financiële wereld en was commercieel handig,” vertelt Tom Kellerhuis, voormalig HP/De Tijd-journalist en een oude kennis van Willem uit die tijd. “Dan haalde hij ‘s nachts bij De Telegraaf de krant op, spitte hij die door op zoek naar appartementen die in de verkoop kwamen. Soms bood hij de vraagprijs gelijk door de telefoon, omdat hij ze toch altijd met winst kon verhuren en later doorverkopen.”
Hij denkt dat Middelkoop zijn succes dankt aan de mix van journalistieke voelsprieten en financiële handigheid. “Hij werd op een goed moment een publiek gezicht: namelijk aan het begin van de crisis.” Maar, handige journalisten zijn er zo veel, en die worden echt niet allemaal een publiek gezicht. Waarmee we bij advies vier komen:
“Ik heb zélf contact gezocht met RTL Z toen ik in het AD las dat RTL een nieuwszender ging opstarten,” meldt Middelkoop. Het was dus niet zo dat de economische nieuwsprogramma’s stonden te dringen voor de toenmalig fotojournalist.
Middelkoop had tussen 1999 en 2001 in Het Parool wat economische stukken geschreven en dat leek hem een goede aanleiding om iets met zijn nieuwe hobby te gaan doen. “Ik grijp kansen die voorbijkomen onmiddellijk met beide handen aan. Een jaar na de start kwam de eindredacteur van RTL Z naar me toe: ik had vast geen zin had om elk uur de stijgers en de dalers vanaf Beursplein 5 te presenteren, vroeg hij. Dat lijkt misschien ook saai, maar ik zag meteen de mogelijkheid voor een eigen live-beursupdate.”
Kamer kreeg destijds ook zo’n kans. Hij werd gevraagd om een boek te schrijven naar aanleiding van zijn veelgelezen columns in Panaroma. “Dat was een doorslaand succes met een oplage van boven de 100.000 exemplaren,” aldus de belegger. “In die tijd werd nog weinig geschreven over geld, en ik viel op met mijn stijl.”
Hoe krijg je die geloofwaardigheid? Vergt dat een bepaald charisma, een zeker je ne sais quoi?
Op de omslag van zijn boek Alles over geld pronkte een inmiddels klassiek geworden foto van Kamer, opgetuigd met baard, bril en pijp. Met zijn bijbehorende zware basstem is het niet onvoorstelbaar dat Kamer opviel: “Vanaf toen verwezen de media naar mij als goeroe; ik geloof dat het AD ermee begon.”
Middelkoop moet het niet van zijn opvallende uiterlijk hebben. Hij houdt van mooie pakken, maar zou verder ook – pak ‘m beet – leraar op een middelbare school kunnen zijn. Wel straalt hij op een nonchalante en vrolijke wijze een onverwoestbaar zelfvertrouwen uit. Hij was al een flink aantal jaren met zijn hoofd op de buis bij RTL Z toen de redactie van De Wereld Draait Door hem eind 2008 belde. “Lehman Brothers was net omgevallen en mijn RTL Z-collega Ronald Koopman had zijn vriendin, die op de redactie van DWDD werkte, getipt dat ik weleens een aardige gast zou kunnen zijn.”
Aldus geschiedde. Kennelijk onder de indruk van zijn non-conformisme belde direct na die uitzending Pauw & Witteman: of Middelkoop de volgende avond bij hen wilde aanschuiven? Dat werd drie dagen op rij, waarna het grote getouwtrek begon.
“Pauw & Witteman wilde mij exclusief voor het hele seizoen, maar DWDD ook,” aldus Middelkoop. Dat triggerde Willems zakelijke instinct. “Toen heb ik tegen beide redacties gezegd: ‘Kom maar met een goed voorstel.’ Uiteindelijk bood DWDD 10.000 euro.” De nieuwe ‘huiseconoom’, zoals ze Willem noemden, zou tot het einde van het seizoen tien keer in de studio aanschuiven.
Omdat hij toch nog een keer bij Pauw & Witteman wilde zitten, brak Middelkoop zelf het contract open. “Het regende na deze mediagolf opeens boekingen voor lezingen. Ik had op slag een personal assistant en een chauffeur nodig.”
Toch zul je niet enkel op je blauwe ogen geloofd worden als je eenmaal mag aanschuiven bij de presentatoren van de grote actualiteitenprogramma’s. Enige track record is toch wel vereist. In dat kader:
Met minder dan drie juiste voorspellingen kun je nog zo charismatisch zijn, tot goeroe zul je het niet schoppen. Dan krijg je te maken met de ‘logica van de stilstaande klok’, die topeconoom Sweder van Wijnbergen poneerde ten tijde van de bankencrisis.
Iedere econoom die ooit eens een crisis van het kapitalisme had voorspeld, zo stelde Van Wijnbergen, moesten we vanuit de stilstaandekloksituatie bezien: twee keer per 24 uur kregen zij per definitie gelijk. Daarmee deed Van Wijnbergen eenieder die had gewaarschuwd af als doemdenker. Dat viel ook Middelkoop ten deel, bij wie de opmerking nog vers in het geheugen staat.
Lukt het je vervolgens toch om nog een goede voorspelling te doen, dan wordt het afgedaan als toeval, meent Middelkoop. Pas na een derde keer ga je meetellen.
Vorige maand was het weer eens zover dat de voormalig fotojournalist gelijk kreeg. Ditmaal waren het zijn goudvoorspellingen die Willem kon verzilveren. Vanwege de schuldenproblemen in de Verenigde Staten bleven de goudprijzen stijgen en zijn twee goudbedrijven varen daar wel bij. Het ene goudbedrijf (de webwinkel Amsterdamgold.com) verkocht Middelkoop recent aan Peter Paul de Vries (Value8) om zich helemaal op het andere bedrijf (beleggingsfonds Gold & Discovery Fund) te kunnen richten.
Dat Middelkoop behalve als financiële goeroe nu ook als zakenman meetelt, mag blijken uit het rijtje media dat hem begin juli belde na de verkoop van Amsterdamgold.com. Trots somt hij op: “Vrij Nederland, Intermediair, de Volkskrant, het AD, Nieuwe Revu, de NRC, Radio 1 en 2, HP/De Tijd…”
Maar hoe blijf je dan een beetje up-to-date – waar haal je al die wijsheden? Middelkoop steekt het niet onder stoelen of banken: hij bedenkt echt niet alles zelf.
“Mijn eerste inspiratiebron was Ravi Batra (professor aan de Southern Methodist University in Dallas en een veelgelezen voorspeller – red.). Die wist in de jaren tachtig al helder te verwoorden wat de zwakheden van het financiële systeem waren en voorspelde ook het einde van het communisme,” zei hij in mei tegen De Pers. En hij volgde – evenals Kamer – Nouriel Roubini, hoogleraar economie aan de universiteit van New York, inmiddels wereldberoemd vanwege zijn crisisvoorspelling.
Een andere bron is Eric Sprott. “Een geestverwant. We zitten bij dezelfde belangenvereniging voor edelmetaalbeleggers,” meldt Middelkoop over deze Canadese vermogensbeheerder.
In hetzelfde De Pers-artikel geeft Kamer toe dat hij zijn inspiratie ook buiten Nederland zoekt. Bij David Roche van het onafhankelijke onderzoeksbureau Independent Strategy bijvoorbeeld. Verder heeft hij veel contact met de Zwitserse investeringsanalist Marc Faber, ook wel Dr. Doom genoemd – een week vóór de beurskrach van 1987 adviseerde deze Faber zijn klanten hun aandelen te verkopen. En Kamer praat veel met mensen over de hele wereld.
Als we hem zaterdag vroeg op de middag bellen, heeft hij al met een Zwitserse vermogensbeheerder en een Indiase belegger gesproken. De hele dag door is hij bezig met informatie verzamelen. Dat slurpt hij naar binnen en dan komt hij na een tijdje tot een beslissing. “Ik ben een beetje een tanker,” zegt hij daarover, “ik beweeg traag over de markt.”
Een bepaalde selectiviteit is vereist bij het kiezen van je goeroes. “Banken en verzekeraars zijn bijvoorbeeld niet zo betrouwbaar in hun informatievoorziening,” meldt Middelkoop. En dan komen we weer uit bij gezond verstand. “Die hebben natuurlijk ook andere belangen. Je stelt je autodealer toch ook niet de vraag of het openbaar vervoer beter is dan een eigen auto. Toch doen financiële journalisten dit dag in, dag uit.”
Oftewel: gebruik platformen die jou graag willen ook voor je eigen belangen. Zoals Middelkoop betoogt, is publiciteit onmisbaar. “Je beleggingsfonds kan nog zo goed renderen, je moet er nog steeds voor zorgen dat de buitenwereld het weet,” aldus het geldgenie. Free publicity is heel belangrijk en Middelkoop, die iedere journalist die hem interviewt (al is het een stagiair) steevast complimenteert met zijn of haar ‘uitstekende vragen’, weet precies hoe hij die moet genereren. “Ik zie veel succesvolle mensen slim gebruikmaken van dit gegeven.”
Als voorbeeld: “Ik word gevraagd voor lezingen en presentaties. Daar vraag ik 3000 à 5000 euro voor, maar tegelijk stip ik natuurlijk uitgebreid het succes van mijn eigen fonds aan.”
Hetzelfde gaat op voor zijn optredens in de grote publieksprogramma’s: Middelkoop zit daar natuurlijk maar wat graag om zichzelf en zijn beleggingen te promoten, maar hij krijgt het toch voor elkaar dat DWDD (de publieke omroep dus) hem 10.000 euro betaalt voor zijn optredens.
Ergo: U en ik betalen Middelkoop om reclame te maken voor zijn eigen zaak.
Daar is hij ook gewoon heel eerlijk over.
Hij brengt het alleen met wat meer schwung:
“Mijn manier van zaken doen zorgt voor veel synergie, laten we maar zeggen.”
Geboren: 21 augustus 1962 te Genève (opgegroeid in Drenthe)
Opleiding: HTS confectie-industrie te Amsterdam
Werk: 1980-1999: persfotograaf
1999-2001: chef beeldredactie van Het Parool
2001-2009: beurscommentator bij RTL Z
Boeken: Als de dollar valt (2007), De permanente oliecrisis (2008), Overleef de kredietcrisis (2009)
Houdt zich bezig met: Lezingen, presentaties en zijn beleggingsfonds Gold & Discovery Fund
Woont samen met: Trouw-cartografe Brechtje Rood en is vader van twee zoons
