Geen betere dan Merkel

Angela Merkel is niet meer boven kritiek verheven. Na jarenlange vertrouwensscores van zeventig procent wordt haar nu aarzelend leiderschap verweten. De bondskanselier zigzagt en is volgens haar voorganger Helmut Kohl de weg kwijt. In eigen land groeit de onvrede over de opeenstapeling van dure reddingsplannen voor de euro. In het buitenland klinken geluiden dat de bondsregering juist niet genoeg doet. De vroegere Britse premier en minister van Financiën Gordon Brown riep Duitsland op om eindelijk eens leiding te nemen in een Europees project waarin het zoveel heeft geïnvesteerd. In 1990 maakte Margaret Thatcher zich nog zorgen om het Vierde Duitse Rijk.

Dat niet iedereen de stappen van Merkel kan volgen, ligt voor de hand. Dit voorjaar nam de Duitse regering van de ene op de andere dag afscheid van de kernenergie, en kwam ze de linkse oppositie van Grünen en SPD ook tegemoet door niet mee te doen aan de NAVO-interventie in Libië. In de Veiligheidsraad stemde Duitsland mee met Rusland en China, tegen de westerse bondgenoten. Zeker dat laatste had beter gekund, maar ik vind dat Merkel te hard wordt bekritiseerd. De beste stuurlui staan weer eens aan wal, en als de bondskanselier uit zoveel hoeken de wind van voren krijgt, moet ze ook iets goed doen. Wie zich in haar positie indenkt, ziet meer standvastigheid dan op het eerste gezicht lijkt.

Van Merkel is gezegd dat zij als voormalige Oost-Duitse niet hetzelfde Europese DNA heeft als Kohl. Maar waar haar voorganger de grote staatsman kon zijn door de D-Mark op te offeren in ruil voor Franse steun aan de Duitse eenwording, moet Merkel met een euro werken die ‘onomkeerbaar’ is ingevoerd en alle glans heeft verloren. Daarbij moeten West-Duitsers nu niet betalen voor Oost-Duitsers, maar voor Zuid-Europeanen die er een potje van hebben gemaakt. Ondertussen voeren de financiële markten, die in Duitsland als sprinkhanen gelden, aanval op aanval op de eurozone uit, en klinkt vanuit het Duitse bankwezen – zelf allerminst foutenvrij – aanhoudende kritiek op de Europese reddingsplannen die tot een transferunie van noord naar zuid zouden leiden. Axel Weber, oud-president van de Bundesbank, zag uit protest zelfs af van zijn kandidatuur bij de Europese Centrale Bank. Daarmee liet hij Merkel in de steek. Zij mag nu uitleggen waarom een Italiaan de hoogste post krijgt bij de bank die op gezag van de Franse president Jean Claude Trichet reeds voor tientallen miljarden schuldpapier van Zuid-Europese landen heeft opgekocht.

  Er bestaat in Duitsland veel ongenoegen over de koers van de Europese Bank, die in strijd wordt geacht met de EMU-verdragen. Ook bondspresident Christian Wulf beklaagde zich daarover. Maar wat moet de Europese Bank, die een eigen verantwoordelijkheid heeft, doen als grote delen van de eurozone in moeilijkheden verkeren? De kakofonie uit Duitsland is niet vreemd, maar ook niet behulpzaam voor de stabiliteitscultuur die het land wil uitdragen. En het Duitse bedrijfsleven stelt zich zelfgenoegzaam op, alsof de Duitse economie losstaat van de schuldencrisis in Zuid-Europa. Maar Duitse ‘dictaten’ werken averechts, en kunnen zonder hulp van een sterke Europese autoriteit ook niet worden afgedwongen. De experts weten het niet en Duitsland kan ook niet rekenen op de westerse bondgenoten, die zelf veel dieper in de put zitten.

  Merkel staat er bij het laveren langs alle klippen alleen voor, waar het vermijden van een Duitse Alleingang het belangrijkste naoorlogse leerstuk is. Haar enige hulp is haar minister van Financiën, Wolfgang Schäuble. Ik dacht niet dat deze wilskrachtige man, die sinds een aanslag in 1990 in een rolstoel zit, zigzagt. Hij is pro-Europees, maar niet bereid toe te geven aan elke noodkreet. Ook de financiële markten is te verstaan gegeven dat gekozen politici niet al hun bewegingen kunnen of willen volgen. Ook zij moeten leren dat er geen snelle uitweg uit de schuldencrisis is. Merkel beseft dat als geen ander. Europa mag blij zijn met zoveel behoedzaamheid.