Een goed gesprek met Henk Krol & Maurice de Hond
‘Ons democratisch model loopt op zijn laatste benen.” Explosieve taal van opiniepeiler Maurice de Hond, en dat in de voormalige buskruitfabriek in Ouderkerk aan de Amstel waarin nu het trendy restaurant Lute is gevestigd.
Heb jij een mening over de euro?
“Weet je wat me ergert? Dat politici ons willen wijsmaken dat de euro de Europese economie omhoog stuwt. Onzin, dat doet de vrijhandelszone. Europa kan ook een eenheid zijn met de oude valuta. Lidstaten die de euro niet hebben ingevoerd, zijn niet achtergebleven.”
Politici vertellen dus een onjuist verhaal?
“Zeker, en dat weten ze ook. Wil je een financieel-economische oplossing voor de huidige crisis, dan moet er één centrale Europese regering komen. Maar dan zouden nationale regeringen ondergeschikt worden, en dat gaat niet gebeuren.”
En daarom lopen we vast?
“Politici zijn één heel belangrijk aspect vergeten: de kiezer. Het is gewoon wachten op de komst van een regering in een van de lidstaten die weigert de euro en Europa verder te steunen. Stel nu eens dat bij de afgelopen verkiezingen de PVV wél in onze regering was gekomen. Dan had Nederland Griekenland helemaal niet gesteund. Of als Marine Le Pen in mei 2012 de Franse verkiezingen wint, of als in Oostenrijk de rechts-extremisten het voor het zeggen krijgen. Dan is het gedaan met de steun aan de EU. Politici kunnen wel zeggen: we moeten Europa meer bevoegdheden geven, maar het is de kiezer die daar uiteindelijk zijn goedkeuring aan moet geven. Daardoor zal het altijd spaak lopen.”
Dat is geen leuke voorspelling.
“Politici hebben hun kiezers te weinig bij hun Europese plannen betrokken. Je kunt wel meer macht aan Europa geven, maar niet alle kiezers vinden dat een goed idee. Integendeel: het gros is erop tegen. Die willen juist geen geld naar landen als Griekenland sturen. Minister van Financiën Jan-Kees de Jager zal uiteindelijk in zijn eigen achterban steun verliezen.”
En dan?
“Dan zeggen burgers: ‘Nu stoppen!’ Het is nogal kortzichtig van politici te denken dat ze geen rekening hoeven te houden met hun kiezers. We moeten ons realiseren dat de elite die de oorzaak is van de huidige schuldencrisis dezelfde mensen zijn die nu weer roepen dat ze de oplossingen hebben. Die lieden hebben hun geloofwaardigheid al lang verloren.”
Als voorgerecht genieten we onder meer van langoustines en paling in het groen. We drinken er een viognier uit Australië en een wijn van het huis Schäffer und Zeter uit de Duitse Pfalz bij. Maar niet voor De Hond, want hij houdt niet van wijn.
Waar is het fout gegaan?
“Politici hadden bij het invoeren van de euro en bij het inrichten van de unie totaal geen oog voor de negatieve gevolgen, die er natuurlijk ook zijn. Ze hadden dat op hun vingers kunnen natellen. Als we in 1996 een referendum over de euro hadden gehad, zoals in 2005 over de Europese grondwet, dan had een ‘ja’ van de kiezer kunnen zorgen dat hij zich medeverantwoordelijk voelt. Nu legt hij schuld begrijpelijk en terecht bij de politici.”
Vraag je niet te veel van de kiezer als hij zich over zulke moeilijke kwesties moet uitspreken?
“Absoluut niet. Ik heb een hogere pet op van de kiezer dan van de gemiddelde politicus. Politici zeggen altijd dat de kiezers weinig vertrouwen hebben in politiek, maar het is juist omgekeerd. Het is toch te gnant voor woorden dat we in 2005 ‘nee’ zeggen tegen de Europese grondwet, maar politici vervolgens met goocheltrucs in het leven roepen wat wij met z’n allen hebben afgewezen. Later, als het misloopt, krijgen ze de rekening gepresenteerd.”
De tussengerechten zijn oogstrelend: smokey tartaar van coquille saint-jacques en oosterscheldekreeft. De wijn is een edetana uit Spanje.
Is er nog wel een oplossing?
“Politici moeten veel meer doen om een oordeel aan de kiezers te vragen. Kijk naar GroenLinks. In het debat over de missie naar Kunduz heeft die partij de kiezer volkomen genegeerd. Je kunt het niet maken om kort na de verkiezingen, terwijl tachtig procent van de GroenLinks-aanhang tégen de missie is, zomaar voorstander te zijn. Dat kan alleen na een zorgvuldig proces. Dan moet je uitleggen aan tegenstanders waarom je toch anders beslist. Schilder ze niet af als halve debielen maar trek vier weken uit om met ze in discussie te gaan en dat percentage met goede argumenten te verminderen tot de helft. Je bent immers volksvertegenwoordiger.”
Meer macht bij de kiezer?
“Daar hoort die macht toch thuis? Je mag best een ander standpunt hebben, maar dan moet je je achterban wel overtuigen. Zo niet, dan moet je ze minstens goedkeuring vragen om toch een andere beslissing te nemen. GroenLinks deed dat niet, en de meeste kranten prezen Jolande Sap daarvoor. Daar snap ik niets van. Is het goed leiderschap wanneer je iets anders doet dan wat je kiezers willen? Nee, goed leiderschap is als je je achterban overtuigt.”
Jij voorspelde als een van de allereersten een gedoogkabinet.
“Klopt, maar weet je wat ik onbegrijpelijk vind? De regering besluit allerlei dingen met steun van de PVV. Maar soms wil die geen steun verlenen en springt de oppositie bij. Neem nu Griekenland. De financiële hulp aan dat land wordt door de PVV niet gesteund. Dan is het de PvdA die de regering uit de brand helpt. Zo worden zij ook een gedoogpartij. Wat ik dan belachelijk vind, is dat Cohen niet in de openbaarheid een tegenprestatie afdwingt.”
Misschien doet hij dat, maar horen we het niet?
“Dat zou dom zijn, want dan kun je niet aan je kiezer laten zien wat je eruit hebt gesleept. De PvdA zou moeten zeggen: beste regering, in ruil voor onze steun willen we 300 miljoen extra voor de sociale werkplaatsen. De PvdA, maar ook D66, kunnen op die manier heel veel binnenhalen, maar doen dat niet.”
Waarom niet?
“Ik denk dat de PvdA veel te veel een bestuurderspartij is. Die denkt over twee jaar weer in de regering te zitten.”
Chef-eigenaar Peter Lute serveert een duif uit de Anjou met rillette en als wijn een Tapiz Reserva uit Argentinië.
Terug naar de actuele politiek. Jij denkt dat er een bestuurlijke hervorming moet komen?
“Dat is dé oplossing. Maar de enige bestuurlijke hervorming die er komt, is dat Statenleden over vier jaar wellicht met een blauw in plaats van een rood potlood mogen stemmen. Laat me niet lachen. Het is te zot voor woorden dat politici niet doorhebben hoezeer ze de kiezer beledigen. De VVD roept dat ze van honderdvijftig Kamerleden terug willen naar honderd. Dat kun je makkelijk roepen, want er moet zowel in de Tweede als Eerste Kamer over worden gestemd, dus de kans is groot dat het onderweg struikelt. Dat is symboolpolitiek, en dat vind ik lachwekkend.”
Je hebt een nieuw systeem bedacht.
“Ja, al in 2003, maar het heeft pas kans van slagen na een enorme epidemie, een afgrijselijke terroristische aanslag of een langdurige financiële crisis. Het werkt als volgt: de Eerste Kamer en Provinciale Staten schaffen we af. We kiezen gelijktijdig de premier en de Kamer. De premier krijgt de macht om een eigen regering te vormen. Die hoeft daarvoor geen akkoord meer van de Kamer. De premier heeft dan een mandaat om te regeren, en de Kamer om te controleren. Je hebt dan al heel snel na de stembusuitslag een regering.”
De premier komt wel voort uit een van de partijen?
“Dat kan, maar het hoeft niet. Iedereen die wil, kan zich kandidaat stellen. Na een eerste ronde komt er, als niemand meer dan vijftig procent haalt, een tweede ronde onder de kandidaten die als hoogste eindigen.”
Wat verandert er dan?
“Dan zijn er twee instanties met elk een eigen mandaat. Als het kabinet iets voorstelt en de Kamer gaat er niet mee akkoord, dan wordt de kwestie voorgelegd aan de kiezer. Daar zitten veel voordelen aan: zowel de regering als de Kamer weten dat ze er alles aan moeten doen om de kiezers goed te informeren. Zo’n kabinet is veel slagvaardiger, het hoeft geen kunstmatige eenheid te vormen zoals nu. En als de regering en de Kamer iets besluiten waar het land fel op tegen is, kan er achteraf een correctief referendum volgen.”
Daar is het referendum weer…
“Ik geef eerst een voorbeeld. In Amerika is een onderzoek gedaan in een fabriek waar elke dag duizend producten worden gemaakt. De medewerkers zijn ontevreden, ze geven hun werk als rapportcijfer een 5. De directie wil de productie verhogen en laat de lopende band tien procent sneller draaien en tegelijkertijd krijgt iedereen een knop om de snelheid te beïnvloeden. Na drie maanden is de productie met zeven procent toegenomen en de tevredenheid door het geschonken vertrouwen van 5 naar 6,5.”
Wat betekent dat voor de politiek?
“Wanneer de premier iets voorstelt en de Kamer is het ermee eens, maar er is toch een massale tegenstand onder de bevolking, dan kan die vragen om een correctief referendum. Nadat de Kamer iets heeft aangenomen, krijgen de burgers daar vijf weken de tijd voor. Als er binnen één maand een miljoen burgers vinden dat er een referendum moet komen, dan komt dat er.”
Ik zie het nog niet snel zover komen.
“En toch moet er iets gebeuren. Ons democratisch model loopt op zijn laatste benen. Uit een groot Europees onderzoek blijkt dat Nederlanders hun politici beoordelen met het cijfer 5,3. Geloof me, we zitten in de nadagen van ons stelsel.”
Waar komt jouw vechtlust vandaan?
“Van mijn ouders, net als mijn rechtvaardigheidsgevoel.”
Vandaar ook je interesse voor de Deventer Moordzaak, waarbij je het opnam voor de in jouw ogen onterecht veroordeelde Ernest
Louwes? Hoe hard kwam het aan toen de Hoge Raad je cassatieverzoek afwees?
“Ik moest vooral meewarig lachen. Ik zag ze zitten op dat hoge podium en dacht: wat een zielepoten, ze wringen zich in bochten om de puinhopen achter de façades verborgen te houden.”
Toch hebben zij het voor het zeggen.
“Kan wel waar zijn, maar ik ben de fase voorbij dat ik me daaraan erger. Het lijkt de katholieke kerk wel: de eigen organisatie is belangrijker dan het slachtoffer van seksueel misbruik. Ik heb achting voor mensen die ik bijzonder vind, soms ook in die rol, maar niet voor mensen die door gebrek aan kwaliteit met hun kleding iets willen uitstralen wat ze niet zijn. Ik kan er niet eens meer boos om worden.”
Het onderwerp ‘klusjesman’ is taboe voor je?
“Ik heb ooit tegen een rechter gezegd: ‘Ook al zeg ik er nooit meer iets over, iedere Nederlander weet wat ik ervan vind.’ Ik mag trouwens nog wel de feiten benoemen. Zo zeg ik nu dat de klusjesman kort na de moord een mes had gekocht terwijl hij tegen de politie zei dat het een magneetstrip was. Of dat hij zei dat hij de hele avond thuis was, maar jaren later verklaarde dat dit niet zo was.”
Kun je na dit oordeel nog wel gelukkig zijn?
“Zeker, mij raken ze niet. Ik heb weer een fantastische vrouw en een heerlijk gezin. Ik vind het niet zo belangrijk wat mensen van me vinden, zolang de mensen om me heen me maar steunen. Ook mijn ouders, die er niet meer zijn, zouden wat ik voor Louwes heb gedaan, prima vinden. Zij hebben me – mede door hun oorlogsverleden – de strijd tegen onrecht met de paplepel ingegoten.”
Het dessert bestaat uit rood zomerfruit met als wijn een Bissoni passito uit Italië.
Inmiddels ben je opnieuw getrouwd, met een Cubaanse die 34 jaar jonger is.
“We zijn al tien jaar heel gelukkig samen. Toen ik haar aan mijn tweede zoon voorstelde, zei hij als grap: ‘Heeft ze geen leuke oudere zuster voor mij?’ Weet je wat? Schenk me bij het nagerecht toch maar dat glaasje zoete wijn in.”
Lute is zonder twijfel een van de meest bijzondere restaurants in Noord-Holland. Chef-eigenaar Peter Lute heeft in de oude kruitfabriek een heel eigen sfeer weten te creëren. In die omgeving biedt hij zijn gasten niet alleen een uitstekend restaurant, maar ook een bijzonder suitehotel. Peter wordt gesteund door sommelier Bianca van de Berg, sous-chef Sander Klaasen en maître Meine Hospes. Met kleurrijke, verfijnde en zeer smakelijke gerechten heeft hij dubbel en dwars 8 HP’tjes verdiend.
