VS reageerden gepast op 9/11

Niet lang na de aanslagen van elf september waarschuwden de eerste critici voor het gevaar van een buitensporige reactie door het westen. Amerika was weliswaar zwaar getroffen, maar de moslimterreur (die van individuen kwam, niet van staten) was geen echte bedreiging voor de Amerikaanse machtspositie en hoefde dus ook niet met een oorlog te worden beantwoord. Door dat wel te doen, nam Amerika het risico onnodig veel schade aan te richten en te veel hooi op zijn vork te nemen. Tien jaar na dato kan met een Amerikaanse economie in duigen gemakkelijk worden gedacht dat de critici gelijk hadden. De kritiek lag voor de hand. George Bush was ook toen al geen populair president en het voorspellen van overreacties is altijd raak. Maar op 9/11 stortten de Twin Towers in New York allebei in, en ook het Pentagon werd op klaarlichte dag aangevallen. Totaler kan een aanval niet zijn. Amerika kon de vijand geen andere wang voorhouden, want die wang was er niet meer. Met Amerika was het hele Westen door een terreurnetwerk uit de moslimwereld de oorlog verklaard. Dat kon niet onbeantwoord blijven. Met de inval in Afghanistan sloeg Amerika meteen van zich af. Special forces verdreven binnen zes weken het bewind van de Taliban en de kritiek was juist dat de jacht op Osama bin Laden (die ontkwam en pas dit jaar is gedood) te snel is gestaakt. De aandacht werd daarna verlegd naar Irak, waar Amerika (bijna) de tanden op stuk zou bijten en dat sindsdien als het bewijs geldt van Amerikaanse overmoed. Als Bush niet zo dom was geweest om onder valse voorwendselen Irak binnen te vallen, stond Amerika er nu beter voor. Wie er zo over denkt, zal niet gauw van het tegendeel worden overtuigd. Maar voor mij was de inval in Irak, die inderdaad op verkeerde gronden is gevoerd, eerder een klusje dat na de Golfoorlog van 1991 nog openstond dan een overspannen reactie op 9/11. Weliswaar hadden de aanslagen voor nieuwe urgentie gezorgd, maar Saddam Hussein was een gezwel dat hoe dan ook een keer moest worden verwijderd. De gebeurtenissen in Libië, waar dit jaar wel is ingegrepen, en Syrië, waar het regime nog steeds zijn gang gaat, laten zien dat dit nooit zonder hulp van buiten kon. Het is waar dat ‘Irak’ voor Amerika met prestigeverlies gepaard is gegaan, maar de moslimwereld heeft kunnen zien hoe giftig Al-Qaida is en hoezeer het geweld tussen soennieten en sjiieten van eigen bodem stamt. Daarbij was het grootste strategische verwijt aan de regering-Bush dat de inval met te weinig troepen is uitgevoerd om Irak na de val van Saddam te pacificeren. Het Amerikaanse optreden was niet overweldigend genoeg, terwijl bondgenoten als Duitsland en Frankrijk niet thuis gaven. Dat is geen buitensporige reactie, tenzij je de aanslagen van 9/11 als een splijtzwam ziet die ook voor veel verdeeldheid binnen het Westen heeft gezorgd. Dat bemoeilijkte een gezamenlijke aanpak van de moslimterreur.

Dat gebrek aan solidariteit was misschien te verwachten, want iedereen reageerde anders op de aanslagen. De Europese bondgenoten gingen om Amerika staan, niet om samen te vechten, maar om Amerika vast te houden en van gekke dingen te weerhouden. President Bush wilde de strijd naar de moslimwereld verplaatsen en deed dat ook, maar wilde tevens laten zien dat Amerika door de aanslagen niet uit het lood was geslagen. Amerikaanse burgers kregen te horen dat het ‘patriottisch’ was om gewoon te blijven shoppen. Dat spoorde niet met een land in oorlog. Amerika mobiliseerde maar half, het tegendeel van een overspannen reactie. Op het moment zelf was dat het beste om de schok te verwerken, en ook de economie leefde weer op, maar achteraf zal het hebben bijgedragen aan de ineenstorting van Wall Street in september 2008. Tien jaar na 9/11 moeten we concluderen dat de klap nog veel harder is aangekomen dan toen werd gevreesd. Dat komt niet door de reacties, die alle kanten op schoten, maar door het duivelse karakter van de aanslagen zelf.