Spring naar de content

Drama in het poolijs

Het boek Waerachtighe beschryvinghe van drie seylagien (1598) van Gerrit de Veer gold in de zeventiende eeuw als een bestseller. De eerste twee ‘seylagien’ vormden weinig meer dan een prelude voor de derde expeditie waaraan De Veer persoonlijk had deelgenomen en die rampzalig was verlopen. Hij beschrijft hoe het schip in het najaar van 1596 in het pakijs benoorden Rusland werd gekraakt, waarna de bemanning zich gedwongen zag op Nova Zembla te overwinteren in een huis dat in elkaar was getimmerd uit wrakhout.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

Na veel ontberingen te hebben doorstaan, slaagde een deel van de bemanning erin terug te keren naar Amsterdam. Hoewel de expeditie dus een fiasco was, groeide het verhaal over het ‘behouden huys’ uit tot een klassieker in de vaderlandse geschiedenis. Er werd zelfs een schoolplaat (van Cornelis Jetses) aan gewijd. Daarop is te zien hoe bemanningsleden met speren en musketten een ijsbeer te lijf gaan.

Aan spanning en drama geen gebrek, en dat zal de reden zijn geweest dat Reinout Oerlemans er een ‘familiefilm’ over wilde maken. Daarbij staan niet de leiders van de expeditie – Barentsz en Heemskerk – centraal, maar draait het om de jonge Gerrit de Veer. Dat gaf Oerlemans de gelegenheid om de broodnodige romantiek aan het verhaal toe te voegen. Want de vrouwelijke doelgroep dient natuurlijk ook te worden bediend, en die wil meer dan ongewassen mannen die in een ongezellige hut zitten te klappertanden.

En dus kreeg De Veer (Robert de Hoog) een geliefde, vertolkt door fotomodel Doutzen Kroes. Dat resulteert in een liefdevol afscheid (eerste bedrijf), veel gedroom en gesmacht vanaf het poolijs (tweede bedrijf) en een dramatische hereniging (derde bedrijf). Zodra Kroes in beeld verschijnt, gaat het orkest er stevig tegenaan. Andere dramatische momenten zijn eveneens gemarineerd in vioolgeweld dat het midden houdt tussen Ennio Morricone en Mantovani. Ook visueel roept de stijl associaties op met het Hollywood van veertig jaar geleden. Het afscheid op de kade is gefilmd volgens het afscheid-op-de-kade-stramien, bungelen boven een ravijn doet men in de al even vertrouwde bungel-traditie (waarbij de ene hand tergend langzaam zijn greep op de andere verliest), en wat doet men met iemand die zijn laatste adem heeft uitgeblazen? Daarvan worden in één vloeiende handbeweging de oogleden gesloten. Hinderlijker dan de ietwat gezwollen filmstijl zijn de technische tekortkomingen. Het is niet gemakkelijk (en zeker niet goedkoop) om te laten zien hoe een schip door kruiend poolijs vermorzeld wordt. En dat geldt evenzeer voor de confrontatie van zeelieden met kwaadsappige ijsberen. Maar dat zijn wél de momenten die het verschil maken. De scènes die voor nagelbijtende suspense hadden moeten zorgen, zijn echter te kort en ogen soms ronduit kneuterig. Als goedmakertje voor het gebrek aan angstaanjagende ijsberen krijgt de kijker dan maar een extra portie Doutzen Kroes in soft focus toebedeeld. Dat de gebruikte 3D-techniek amper iets toevoegt, de voice-over wel uit naam van Gerrit de Veer spreekt, maar niet diens stem heeft en er veel onnodige historische fouten worden gemaakt, doet Nova Zembla ook al geen goed.


De schoolplaat was beter.

Nova Zembla. Regie: Reinout Oerlemans. Vanaf 24 november in de bioscoop.