Een onmogelijke opdracht
Oud-Dutchbatter Dave Maat worstelt nog elke dag met de gewetensvraag of zijn bataljon niet meer voor de mensen in Srebrenica had kunnen doen.
Op de dag dat het onderzoeksrapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) uitkwam, in april 2002, stapte Maat in de kazerne op generaal Van Baal af en vroeg hem op de man af: “Moesten we de mensen nou wel of niet beschermen?” “Van Baal antwoordde toen: ‘Nee, dat was niet onze taak. We moesten waarnemen.’ Dat vond ik bizar, omdat mij van tevoren was meegedeeld dat het beschermen van de mensen wel onze taak was.
“Een paar weken terug sprak ik generaal Evers, commandant van Dutchbat II, en stelde hem dezelfde vraag. Hij zei: ‘Ja, dat was wel onze taak.’ Ik wilde die kwestie helder krijgen.”
Omdat hij zwart op wit wil zien wat er in het operatiebevel heeft gestaan, en wanneer de opdracht van ‘bescherming van de bevolking’ is veranderd in ‘waarneming’, doet Maat een WOB-verzoek. Defensie weigert echter operatiebevelen openbaar te maken, omdat ze onder VN-gezag vallen.
Maar na een uitspraak van de Raad van State krijgt Dave Maat eind oktober 2011 alsnog het door hem gezochte ‘OPORDER 1’ binnen. Daarin staat heel duidelijk ‘provide protection and care of the people’.
“Hoe had ik die mensen moeten beschermen met die honderd patronen die ik kreeg en een kapot raketsysteem? Jaren later krijg je een medaille, maar waarvoor eigenlijk? Ze hebben ons een onmogelijke opdracht gegeven.”
Nu zoekt hij nog een order van 17 februari 1995 die een wijziging inhield op dat operatiebevel. “Ik vraag me af of daarin misschien onze opdracht was veranderd, dat we de mensen in de enclave niet meer moesten beschermen.” Deze order is volgens Defensie onvindbaar. “Dat lijkt mij zeer onwaarschijnlijk,” zegt Maat.
Ook Hasan Nuhanovic, die destijds als tolk voor Dutchbat werkte, zag OPORDER 1 in. In paragraaf F10 staat dat ‘alle eenheden de basis in Potocari moeten verdedigen’, zegt hij. “Dat is het tegenovergestelde van wat Dutchbat heeft gedaan, tenzij ze dit opvatten als een order om de basis tegen de vluchtelingen te beschermen. En ik maak geen grap als ik zeg dat het me niet zou verbazen als ze ditzelfde argument in de rechtszaal zullen gebruiken.”
Nuhanovic mocht in juli 1995 op de Dutchbatbasis blijven, omdat hij een VN-pasje had. Zijn familieleden werden weggestuurd en door de Serviërs vermoord. Omdat het gezag over de blauwhelmen in Nederlandse handen was, stelde het Haagse gerechtshof in juli de Nederlandse Staat aansprakelijk voor de dood van Nuhanovic’ familie.
