Heilig huisje

Tijdens de kerstdagen had ik eindelijk tijd om Het slagveld van Bert Bukman te lezen, een prachtboek over de totstandkoming van het kabinet-Rutte.

Uit de publiciteit rond het boek was me al duidelijk geworden dat het systeem van ‘kaarten tegen de borst houden’ tot onverwachte uitkomsten kan leiden. Zo had Paars Plus wel degelijk tot de mogelijkheden behoord als de PvdA meer tegemoetgekomen was aan de wensen van de VVD en D66 wat vaker samen had opgetrokken met de VVD.

Ab Klink blijkt door zijn vertrek onbewust de weg te hebben vrijgemaakt voor de gedoogconstructie met de PVV. Was hij gebleven, dan had Mark Rutte met Job Cohen in gesprek kunnen blijven over een middenkabinet. En Ruud Lubbers speelde een historische rol als wegbereider van de gedoogconstructie die hij nooit had gewild.Oud nieuws, zult u zeggen, maar toch kan het geen kwaad deze geschiedenis aan het begin van dit nieuwe jaar nog eens na te lezen.

Dezer dagen hoor je voortdurend dat 2012 een spannend politiek jaar wordt. Reikhalzend wordt uitgekeken naar de CPB-cijfers die in februari duidelijkheid moeten geven of, en zo ja hoeveel, er extra moet worden bezuinigd.

Met de formatie nog vers in het geheugen wordt de stormvlag gehesen over de dreigende averij aan de gedoogconstructie. Geert Wilders heeft destijds immers tal van bezuinigingen tegengehouden die VVD en CDA hadden willen doorvoeren. Bijvoorbeeld in de gezondheidszorg (de AWBZ) en de sociale zekerheid (ontslagrecht en WW).

Aan dat rijtje is nu een nieuwe splijtzwam toegevoegd: de hypotheekrenteaftrek. Het belangrijkste politieke nieuws aan het eind van het jaar was de tweet waarin Wilders VVD en CDA te verstaan gaf niet te morrelen aan de hypotheekrenteaftrek op straffe van nieuwe verkiezingen. Verkiezingen! De oppositie kon haar geluk niet op. Zou 2012 dan echt het jaar van de waarheid worden?

Toch kan met diezelfde formatie in het achterhoofd ook een andere analyse worden gemaakt. Weliswaar zei Rutte onlangs in het programma College Tour – ondanks zijn belofte om niets over de hypotheekrenteaftrek te zeggen – ‘dat het een fantastisch instrument is’, maar voor Paars Plus was hij tijdens de formatie wel degelijk bereid om ook hiernaar te kijken.

Wilders heeft tijdens de formatie ook al eens afstand gedaan van wat hij eerder als breekpunt had bestempeld: de pensioenleeftijd. Welk belang zou hij erbij hebben om nu het kabinet te laten vallen?

En wat zou de oppositie dan doen: sturen GroenLinks, D66 en de PvdA het kabinet weg als het doet wat zij willen? Leg dat maar eens aan de kiezer uit.

Maar waarschijnlijk komen we aan die puzzel helemaal niet toe. Want er is een uitweg mogelijk uit het H-probleem waarbij iedereen z’n zin krijgt: door aanpassingen aan het stelsel te doen terwijl de aftrek als zodanig blijft bestaan. Sterker nog, ook tijdens de kabinetten van Jan Peter Balkenende, die in 2010 de hypotheekrenteaftrek eveneens tot breekpunt verklaarde, zijn er de nodige aanpassingen geweest. Zo moet de overwaarde bij de verkoop van een woning worden geïnvesteerd in het nieuwe huis en kan er niet meer ongebreideld worden geleend. Ook van de beleggingshypotheek zijn we sinds de vorige crisis genezen. Bovendien lag een verhoging van het huurwaardeforfait voor dure woningen al op tafel.

Daarnaast trappen de banken inmiddels fors op de rem bij het verstrekken van hypotheken. Kortom, de mensen worden door zowel de overheid als de banken gestimuleerd om hun hypotheek af te lossen. Dat kan nog aantrekkelijker worden gemaakt door verlenging van de duur van de renteaftrek, die nu nog beperkt is tot dertig jaar. Dat sluit ook prima aan bij de hogere levensverwachting.

Kortom, de aftrek blijft gewoon in stand, alleen moet er voortaan worden afgelost. Ik zie het alle partijen al met verve uitleggen. En ook Henk en Ingrid zullen die Nederlandse degelijkheid best begrijpen. Jammer dus voor wie anders hoopte, maar die verkiezingen gaan er door de H-kwestie niet snel komen.