Spring naar de content

Laatste waarschuwing

Het is bijna drie jaar geleden dat David Gardner, een topjournalist van de Financial Times, zijn boek Last Chance voltooide, een studie naar het Arabische despotisme. Hij had moeilijk kunnen voorspellen dat korte tijd later de Arabische wereld op zijn kop zou staan. In de Nederlandse vertaling, die eind december verscheen, is het herziene voorwoord het enige dat verwijst naar de gebeurtenissen die inmiddels worden aangeduid als de Arabische Lente. Voor het overige heeft Gardner geen letter veranderd. De presidenten Mubarak en Ben Ali zijn nog gewoon aan de macht in Egypte en Tunesië, de Libische leider Kadhafi is nog springlevend.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

Dat maakt het boek hier en daar een tikje gedateerd, maar daarmee niet irrelevant. Want Laatste kans verklaart de verhoudingen tussen de Arabische wereld en het Westen vanuit historisch perspectief. Gardner pakt het grondig aan. Geen aanslag, oorlog of onderhandelingspoging blijft onvermeld. Dat levert een kurkdroog en bijna ondoorgrondelijk boek op, waarin geen journalist aan het woord lijkt maar een wetenschapper.

Maar wie doorzet, snapt opeens veel beter waar het misgegaan is tussen ‘ons’ en de Arabieren. “Het Westen,” aldus Gardner, “biedt als geheel in de ogen van het Midden-Oosten een treurige aanblik. Het wordt bewonderd om zijn technische en culturele prestaties, en ondanks alles zelfs vanwege bepaalde aspecten van zijn politieke cultuur, maar zijn greep wordt als steeds bedreigender, zeg maar ronduit verderfelijk ervaren. Hoe kan het ook anders als we niet alleen collaboreren met tirannen, oogluikend landroof toelaten, onze ogen sluiten voor moord en corruptie in de hand werken – allemaal in naam van veiligheid en stabilisatie.”

Volgens Gardner is het een fabeltje dat het Midden-Oosten ons haat om onze vrijheid, zoals na de aanslagen van 11 september 2001 werd beweerd. Wat de Arabieren haten, is de jarenlange westerse steun aan de dictators die hun geen vrijheid gunden. Het Westen moet nu het vertrouwen van de Arabieren zien terug te winnen, en daarvoor moet het roer drastisch om. Zo pleit Gardner ervoor om Iran, dat steeds meer aan invloed wint, te betrekken bij alle pogingen tot een oplossing van de voornaamste conflicten in het Midden-Oosten. Ook moet Israël zich terugtrekken binnen de grenzen van voor 1967 (toen het grote stukken land veroverde). De onderhandelingen met Turkije (‘een land dat is ingebed in de geschiedenis van Europa en het christendom én de islam’) voor het EU-lidmaatschap moeten worden hervat. En ‘we’ moeten ons neerleggen bij de opkomst van islamitische partijen, mits die de democratische principes aanhangen.


Daarvoor is niet veel tijd, zoals de titel van het boek, Laatste kans, al aangeeft. Als het westerse beleid niet snel verandert, zijn we voorlopig niet van de conflicten tussen de westerse en de Arabische wereld verlost. “Een neomiddeleeuwse duisternis zal neerdalen over de Arabische en moslimlanden, en de gedeelde waarden van de islam en het Westen zullen verdorren.” Geen vrolijk vooruitzicht, helemaal niet als je bedenkt dat de aanbevelingen van gardner weliswaar uitvoerbaar zijn, maar waarschijnlijk nooit zullen worden uitgevoerd.

David Gardner: Laatste kans. Van Gennep, €19,90. Ook via ako.nl.