Het dilemma van Henk Kamp

Boeiende ontwikkelingen vorige week in de Tweede Kamer. Aan de orde: het debat over de pensioenleeftijd.

Eerder uitte ik hier mijn teleurstelling over de keuze van GroenLinks om mee te gaan met het linkse akkoord, dat immers alleen dient ter meerdere eer en glorie van de SP en Emile Roemer. Deze week schreven de kranten echter over het herleven van een andere alternatieve meerderheid: de ‘Kunduzcoalitie’. Nadat GroenLinks en D66 hadden gepleit voor een snellere verhoging van de AOW-leeftijd dan minister Henk Kamp voor ogen staat, sloot de ChristenUnie zich daarbij aan. Jesse Klaver van GroenLinks zinspeelde tactisch op de extra bezuinigingen die voor de deur staan. “Aan dat pakket gaan wij straks niet meewerken, dus het kabinet kan nu maar beter deze uitgestoken hand pakken.”

Tegelijkertijd woedde er namelijk een debat over de wens van de oppositie om inzage te krijgen in het door ambtenaren samengestelde pakket van vijftien miljard aan mogelijke extra bezuinigingen. De Telegraaf meldde dat een verdere verhoging van de pensioenleeftijd naar 68 jaar een optie is. Rutte antwoordde dat er geen stukken met de Kamer worden gedeeld waarover het kabinet nog geen standpunt heeft bepaald. Logisch, want anders krijg je discussie over voorstellen waarvan je nog helemaal niet zeker weet of je er iets mee wilt gaan doen. De regering regeert en de Kamer controleert, is immers het adagium. Maar dit kabinet is als minderheidscoalitie afhankelijk van steun uit de Kamer. In het Gesprek met de minister-president benadrukte Rutte dan ook dat deze kwestie niets zegt over de wens van het kabinet om samen te werken met de Kamer.

Het voorstel over de AOW-leeftijd is een mooi voorbeeld van dat balanceren. Kamp moest zowel de sociale partners als de Kamer achter zijn plan zien te krijgen om die leeftijd tot 66 jaar te verhogen. Dat heeft hij knap voor elkaar gekregen, onder andere door de PvdA tegemoet te komen op het punt van de laagste inkomens en de zware beroepen. Dat kwetsbare compromis koestert Kamp, en hij benadrukt dan ook dat hij zich houdt aan het regeerakkoord en dat verdere stappen wat hem betreft ‘niet aan de orde’ zijn.

Maar nu is hem dus een andere meerderheid op een presenteerblaadje aangeboden, waarmee verdere stappen toch mogelijk zijn. Stappen die hij op grond van het regeerakkoord weliswaar niet hoeft te zetten, maar die misschien toch nodig zijn als het kabinet aanvullende bezuinigingen moet doorvoeren. Olli Rehn, de eurocommissaris voor begrotingsbeleid, gaf tijdens zijn bezoek aan de Kamer duidelijk te kennen dat Nederland het begrotingstekort moet terugbrengen tot onder de afgesproken drie procent.

Kamp kennende ziet hij zelf die noodzaak als geen ander. Daarmee heeft hij een geweldig dilemma: enerzijds een zwaarbevochten compromis met de vakbonden en de PvdA, anderzijds een wenkend perspectief van de Kunduzcoalitie om verdere stappen te kunnen zetten. Een verrassende ontwikkeling, waarop ik, na het ‘nee’ van de PvdA en de aansluiting van GroenLinks bij het linkse akkoord van Roemer, niet meer zo een-twee-drie had gehoopt.

Maar er waren meer fascinerende momenten in het debat. De SP kon in de persoon van Kamerlid Paul Ulenbelt aan den lijve ervaren dat je in een andere werkelijkheid terechtkomt wanneer je de grootste partij in de peilingen bent en je voorman al als de nieuwe premier wordt afgeschilderd. Mariëtte Hamer van de PvdA stelde Ulenbelt de vraag of de verhoging van de pensioenleeftijd voor de SP daadwerkelijk ‘ononderhandelbaar’ is. Oftewel of de SP echt niet zal willen meewerken aan een coalitie waarin die leeftijd toch omhoog gaat. Weg was de vrijblijvendheid van het populistisch scoren. Ulenbelt verwees naar partijen met meer regeringservaring, die altijd zeggen dat je op dat soort vragen geen ‘ja’ of ‘nee’ moet zeggen. Conclusie: de SP sluit niet uit dat ze haar AOW-standpunt inlevert om te kunnen gaan regeren. En welke partij had ook al weer de meeste kritiek toen de PVV dat deed?

Het zijn boeiende tijden in Den Haag!