Spring naar de content

Lust en bedrog

Je beste vriend is gigantisch boos op je. Verdrietig en gekwetst. De reden? Je hebt een keer met iemand anders espresso gedronken. Normaal doe je dat alleen met hem, op zaterdag, maar laatst deed je dat ook een keer op zondag, met een ander. De vriendschap lijkt onherstelbaar beschadigd.De hysterische reactie van de beste vriend wekt natuurlijk verbazing. Espresso drinken veronderstelt geen exclusiviteit, vinden we, net zomin als naar de film gaan, samen sporten of kletsen in de kroeg.Waarom eisen we die exclusiviteit wel op het gebied van seks? Vervang in bovenstaand voorbeeld de espresso door seks, en ineens kunnen veel mensen zich de gevoelens van de beste vriend, de partner, prima indenken.Het is te begrijpen dat je gekwetst bent wanneer je ervan uitgaat dat jij iemands enige bent, en wanneer je partner je daarover voorliegt en je bedriegt. Net zo goed is het voorstelbaar dat mensen overspel plegen, zeker wanneer hun relatie stroef loopt of gewoon, omdat de situatie zich voordoet.Mag je overspel plegen? En is de mens van nature wel monogaam?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

“Een eenduidig antwoord op die vraag is niet te geven. Er is bijvoorbeeld nog nooit een monogamie-gen aangetroffen. Sommige biologen spreken over seriële monogamie: het hebben van verschillende partners, maar één tegelijkertijd. Anderen hebben het over seriële polygamie en gaan ervan uit dat de mens geneigd is tot het hebben van meerdere partners tegelijkertijd.Om dit te onderzoeken kun je vergelijkingen maken met andere volken, andere perioden in de geschiedenis of met verwante soorten als chimpansees en gorilla’s. De verwante soorten leven meestal polygaam. Ook weten we dat monogame menselijke culturen niet veel voorkomen. In samenlevingen waar nog geen dominees op bezoek zijn geweest, vind je vaker polygamie.

“Het lijkt mij dat monogamie cultureel bepaald is, door instituties als de Kerk en door de omgeving, maar ook door de levenswijze. Het ontstaan van de landbouw kan een historische verklaring zijn voor het samenleven met één persoon.

“Als bioloog geef ik geen moreel oordeel over overspel. Wel kun je zeggen: evolutionair gezien is het een voordeel om te reproduceren met meerdere partners, omdat het nageslacht een meer variabele genenpoel zal hebben. Maar ouders moeten kinderen wel gezamenlijk opvoeden om hen te laten overleven.”

“Als je iemand bedriegt, zet dat een muur tussen jou en je partner. Je kunt een deel van je leven niet laten zien. Maar als je op een eerlijke manier omgaat met nieuwe liefdes, is dat verrijkend en kan je relatie er juist op vooruitgaan.Het idee van het levenslange huwelijk sluit niet meer aan bij de praktijk – anders zouden niet zo veel mensen scheiden. Maar de cultuur vereist nog steeds dat je in een relatie álles voor elkaar bent: vriend(in), geliefde, steun en toeverlaat, ouder… Dat is vaak niet haalbaar. Daarom is het huwelijk niet meer levenslang, en wordt seriële monogamie geaccepteerd: je mag meerdere partners hebben, maar steeds maar één tegelijk.


“Polyamorie, het hebben van meerdere geliefden, is een alternatief voor scheiden en opnieuw beginnen. Zeker als je bij elkaar wilt blijven voor de kinderen, is het een goed idee. Een duurzame relatie is mooi, maar je kunt gewoon niet alles voor elkaar zijn. Het kan goed zijn om iets wat ontbreekt buiten het huwelijk te vinden. Je kun uitentreure proberen om je aan te passen, maar uiteindelijk is dat alleen maar frustrerend, zeker als je op seksueel vlak dingen doet die niet bij je passen.

“We worden monogaam opgevoed, en dat leidt tot jaloezie. We willen de enige zijn, de belangrijkste. We denken: als hij een ander leuk vindt, houdt hij niet meer van mij! Maar weet je dat denksysteem te veranderen, dan kan dat veel ruimte bieden. Twee zelfstandige mensen die allebei een sterke identiteit en een eigen inkomen hebben, vinden het makkelijker om de ander wat vrijer te laten. Ik denk dat we het gevoel van veiligheid steeds meer uit onszelf weten te halen, maar de vrijheid juist aan elkaar moeten geven.”

“Wat in dezen wel en niet mag, is moeilijk algemeen vast te stellen. Voor gelovigen is het duidelijk, omdat al in de Tien Geboden staat dat overspel niet mag. Maar dan nog is het lastig om dit als algemene regel te beargumenteren.

“Als twee mensen afspreken dat het hun niet uitmaakt of ze ook seks met anderen hebben, zie ik geen reden waarom je dat zou veroordelen. Het zwaartepunt ligt niet bij seks als zodanig, maar bij eerlijkheid. Het is namelijk wel laakbaar als je degene van wie je houdt bedriegt en pijn doet.

“Het opvallende is dat je bij morele kwesties als deze vaak een theoretische mening kunt hebben, maar je je in de situatie zelf heel anders kunt gedragen. Een mens heeft bijvoorbeeld nooit het recht om een ander te bezitten. Ook al ben je het daar volkomen mee eens, dan nog kan overspel van je partner je enorm kwetsen, en dan merk je dat je toch bezitterig bent.


“Omgekeerd zijn er ook mensen die in theorie vinden dat overspel absoluut niet kan, maar toch met hun partner verdergaan wanneer ze ermee geconfronteerd worden. Je zou zeggen dat die mensen volstrekt hypocriet zijn, maar het is wel te begrijpen. Seks maakt namelijk emoties los.

“Sterker nog: het is vaak een fysieke uitingsvorm van die emoties. In de film Intimacy zie je dit mooi gerepresenteerd. Twee mensen hebben een buitenechtelijke relatie en spreken af dat het ‘alleen’ lust is, dus dat ze niet verliefd zullen worden.

Maar uiteindelijk houdt verliefdheid zich niet aan die afspraak. Vanwege die complexe emoties geldt voor mij nog altijd: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.”