Spring naar de content

‘Oorlog leent zich niet voor popcorn-amusement’

Het regiedebuut van Angelina Jolie is gespeend van elke Hollywoodglamour. In The Land of Blood and Honey, over de Bosnische burgeroorlog, is rauw en beklemmend. ‘Vond je sommige scènes walgelijk? Mooi. Dat is precies de bedoeling!’

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

Uit de diepe zucht van Angelina Jolie (36) valt op te maken dat de totstandkoming van haar regiedebuut In The Land of Blood and Honey niet bepaald soepel verliep. Zo weigerde de Servische mediamagnaat eljko Mitroviç op het laatste moment, terwijl Jolie al in haar Gulfstream V zat, zijn filmstudio’s aan haar productieteam te verhuren. Ze had vooroordelen over Serviërs, vond hij, en hij wenste niet mee te werken aan een film waarin Serviërs als ultieme bad guys werden neergezet.” Tijdens het draaien – uiteindelijk op locatie in Bosnië en in Boedapest – deed het gerucht de ronde dat Jolies zelfgeschreven script vooral ging over een Bosnische moslimvrouw die verliefd wordt op haar Servische beul. Hetgeen prompt leidde tot emotionele protesten van slachtofferorganisaties en een tijdelijke intrekking van de filmvergunning door de lokale autoriteiten.

Achteraf bleek die aanname nogal overdreven. Maar nauwelijks een week voor de Amerikaanse première claimde een Kroatische auteur stellig dat Jolie zijn idee had gepikt voor In The Land of Blood and Honey.

“Dat gebeurt bij iedere film,” wuifde Jolies co-producent Graham King de plagiaat-aantijging losjes weg. En tja, dan was er nog Angelina Jolie herself, de vamp met die vlammende kattenogen en dat atletisch sensuele stoeilichaam. Dat leidt best af als je in de bruine blubbersneeuw tegen een kapotgeschoten Oostblokdecor de gruwelen van een burgeroorlog in beeld probeert te brengen, compleet met genocide. Maar elke gedachte aan Hollywoodglamour verdween al snel bij de uit voormalig Joegoslavië afkomstige cast en crew, zegt Angelina Jolie telefonisch vanuit Los Angeles. Smalend: “Dat duurde twee minuten, en daarna deed iedereen weer normaal.”


Aanvankelijk wilde ze daarom ook op de achtergrond blijven bij de mediapromotie van het twee uur lange drama. Maar, realiseert ze zich inmiddels, een kartelige film als In The Land of Blood and Honey kan best wat extra star power gebruiken. Al spreekt Jolie deze keer niet, zoals gebruikelijk, met glossy’s als Vogue en Cosmopolitan, maar met vrij streng geselecteerde bladen als HP/De Tijd.

Haar toewijding daarbij is bewonderenswaardig. Stipt belt de best betaalde actrice ter wereld vanuit haar villa in Los Feliz, de hipste villawijk van LA, naar de verslaggever. Ze neemt ruim de tijd voor het intercontinentale vraaggesprek en blijkt spontaan, eerlijk, alert en – een unicum in stratosferisch Hollywood – verfrissend nuchter. Over de felrealistische scènes in haar film, bijvoorbeeld. Want, zo leggen we haar behoedzaam voor, we zien aanhoudend razzia’s, moordpartijen in alle varianten, verkrachtingen en tal van andere seksuele vernederingen. En o ja, er vliegt ook nog een baby uit het raam van een zwartgeblakerde moslimflat. Kortom, regisseur Jolie knalt er keihard in. Misschien iets te veel? “Vond je sommige scènes walgelijk?” repliceert ze zonder een spoortje verontwaardiging. “Mooi! Dat is namelijk precies de bedoeling. Een oorlog leent zich niet voor luchtig popcorn-amusement.

“Bovendien,” vervolgt ze fanatiek, “gebruik ik vaak alleen de suggestie en dreiging van geweld. Ik heb nu al van een paar mensen gehoord dat er zo veel verkrachtingen in zitten. Nou, het zijn er welgeteld twee. Het is de beklemming die ze raakt. Veel bezoekers denken bij sommige scènes: ik wil de bioscoop uit, zo snel mogelijk. Dat is precies de emotie die ik opzoek. Want dat denk je ook bij een echte oorlog: dit moet ophouden!” Jolie grinnikt als het woord feelbad-movie valt. “Tja, als je van happy ends houdt, is dit niet jouw film. Dan kan je beter lekker thuis op je bank blijven hangen.” Na de première kreeg Jolie bijval van erkende ervaringsdeskundigen als oud-NAVO-generaal Wesley Clark en CNN’s vuurliniediva Christiane Amanpour voor haar onopgesmukte weergave van Europa’s bloedigste conflict sinds de Tweede Wereldoorlog. Ook slachtoffers en veteranen meenden dat ze de sfeer accuraat getroffen had.


“Bij de première was ik bloednerveus,” bekent Jolie nu. “Tien jaar ben ik met dit plan bezig geweest. En ik begrijp ook heus wel dat het zonder mij nooit was gelukt. Ik heb er veel eigen geld in gestoken, maar zelfs ik kreeg het niet in mijn eentje voor elkaar. Ik moest er partners bij zoeken. Het blijft een heikel project. Het is een heftig onderwerp, en de originele versie is ook nog eens in de regionale taal. Dat kan killing zijn voor de kaartverkoop. Ja, ik heb toch veel lastige keuzes moeten maken, en als dan blijkt dat mensen het wél oppikken, is dat een hele opluchting.”

In In The Land of Blood and Honey zit meer van Jolie zelf dan in de rollen die ze in haar carrière heeft gespeeld, zegt ze. “Ja, deze film betekent eigenlijk meer voor me dan al mijn films als actrice bij elkaar. Zeker omdat ook de mensen die de burgeroorlog hebben meegemaakt er positief op hebben gereageerd, zowel de Bosniërs als de Serviërs. Dat is ook mijn doel van deze film geweest: een dialoog creëren.”

Angelina Jolie was twintig tijdens de val van Srebrenica in 1995. “Ik woonde in New York en werkte als model,” vertelt ze. “Destijds heb ik de portee van die massamoord niet helemaal begrepen, geloof ik. Natuurlijk wist ik wel in grote lijnen wat er speelde, dat er oorlog was, maar net als de gemiddelde Amerikaan kreeg ik er slechts flarden van mee. Het grote drama ontvouwde zich pas later. Ja, ik besef dat Srebrenica in Nederland nog steeds een open wond is. Maar in die oorlog was iederéén slachtoffer. Ook de militairen van Dutchbat. De wereld had meer moeten en kunnen doen. Dat geldt ook voor de Verenigde Naties. Ik had het er pas nog met Kofi Annan over, en we waren het erover eens dat Bosnië de zwartste bladzijde is uit de geschiedenis van de Verenigde Naties. Dus wijzen naar Dutchbat heeft geen zin. Ik denk dat er geen dag voorbij gaat of die jongens denken er aan. Die apathie van toen is de reden geweest om de film te maken. Eindelijk zien mensen wat er is gebeurd. Maar helaas, nu voltrekt hetzelfde zich weer. In Congo. In Syrië.”


Inmiddels is Jolie als goodwill-ambassadeur van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, geen vreemde meer op de internationale slagvelden. Er zijn weinig brandhaarden die ze niet heeft bezocht. Van Cambodja tot Darfur en van Afghanistan tot Libië, Jolie treedt er onvervaard aan, doorgaans in de minst opvallende kleding denkbaar. “Ha!” grapt ze plots. “Op de set van In The Land of Blood and Honey had ik ook mijn meest decente zwarte mammiekleren aan.”

Of het mentaal zwaar is, die uitstapjes naar de hel, willen we weten. Jolie laat de vraag lang op zich inwerken. De lijn ruist zachtjes. Dan begint ze, het timbre afgesteld op een milde preek-stand: “Ik besef altijd dat ik belachelijk gezegend ben dat ik als enige weer weg kan uit die gebieden met hun afgrijselijke gruwelen om terug te gaan naar mijn veilige huis. En natuurlijk neem je die afschuwelijke ervaringen van al die mensen daar met je mee. Die kan ik niet zomaar van me afschudden. Maar door mijn komst kunnen de mensen wel hun verhaal kwijt, en vaak aan een groter publiek dan normaal. Psychisch kan ik het dus nog wel aan, omdat ik me concentreer op de boodschap. Die is even obligaat als simpel: meer hulp en aandacht voor de vluchtelingen.”

Als VN-ambassadeur werkte ze lang samen met Ruud Lubbers, die tot februari 2005 Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen was bij de VN. “Ahhh… Roed!” roept Jolie verrast uit als zijn naam valt. “Ik mis hem nog steeds. Die was nog eens gepassioneerd. Ik denk dat er maar weinig mensen beseffen hoeveel die man achter de schermen heeft gedaan aan het vluchtelingenprobleem. Dat daalde in zijn jaren letterlijk met miljoenen.”

Haar cast voor In the Land of Blood and Honey rekruteerde Jolie voornamelijk onder gewone inwoners van Bosnië, zowel Serviërs als moslims, die zelf onder de burgeroorlog hebben geleden. “Zijzelf óf hun familie,” licht ze toe. “Maar toch was het niet traumatisch voor ze, echt niet. Het herleven van episodes uit de oorlog had voor de meeste acteurs en figuranten juist een louterende werking. Dat gaf een bevrijdende sfeer op de set.”


Saillant is dat Jolie tamelijk opzichtig een gemankeerde vader-zoonrelatie in het scenario verwerkte. Zelf is de actrice al jaren gebrouilleerd met haar eigen vader, de al even beroemde Jon Voight, die onuitgenodigd op de première van In The Land of Blood Honey kwam aanzetten. Maar ‘Oh no no’, dat is niet het motief van die cruciale verhaallijn, bezweert Jolie. “Er zitten zo véél emotionele verbanden in. Zoals een relatie tussen zussen, een relatie tussen moeder en kind en ja, natuurlijk die relatie tussen een Servische militair en zijn zoon, de crux van de film. Maar die vader, een wrede Servische generaal, is minstens zo elementair, omdat hij in het verhaal al die eeuwen en eeuwen van bloedvergieten in de Balkan vertegenwoordigt. De moslimbevolking moordde ooit zijn familie uit, en nu is hij, in de jaren negentig, op zijn persoonlijke wraketocht. Via hem probeer ik te verklaren waarom mensen in staat zijn tot bizarre wreedheden.

“En ondanks zijn bruutheid,” vervolgt Jolie, “houdt hij toch van zijn zoon. Ook al heeft die een moslima als minnares. En ook al komt die in opstand tegen zijn vader en het Servische leger nadat hij jarenlang al die liquidaties en verkrachtingen lijdzaam heeft moeten aanzien. Dat was mijn manier om ook de Serviërs, wat er in de media ook allemaal wordt geroepen, een menselijk gezicht te geven.”

Tijdens de opnamen bivakkeerde Jolie met haar hele gezin – haar man Brad Pitt en hun zes kinderen; een zevende is overigens in aantocht – in een chateau bij de set. Uiteraard kon ze het niet nalaten om manlief nog een cameo te geven. Al moet je scherp koekeloeren; hij piept zo weer uit beeld. “O, heb je Brad gespot? Dat was niet de bedoeling,” klinkt het geschrokken vanuit LA. Dan lachend: “Eh, je zet die spoiler toch niet in je blad? We willen namelijk niet dat mensen er te veel op gaan letten. Zo van: waar is hij? Ach, je mag er ook eigenlijk best op zinspelen, dat geeft niet.” Waarop Jolie even een gulzig kirretje slaakt.


Het was trouwens diezelfde Brad Pitt die haar ervan overtuigde om aan de monsterklus, die In the Land of Blood and Honey onvermijdelijk zou worden, te beginnen.

“Het scenario zwierf eigenlijk al jaren op mijn bureau. Brad en ik maakten er thuis regelmatig grapjes over. Ik, Angelina Jolie, ben actrice. Maar een scenarioschrijver? Nee, het idee alleen al… Ik nam het volstrekt niet serieus. En dan ook nog regisseren? Ha, when hell freezes over. Totdat Brad het script stiekem een keertje meenam op een trip naar Japan en het – als eerste overigens – op zijn hotelkamer begon te lezen. Zonder dat ik dat wist. Een paar dagen later kreeg ik opeens een mailtje van hem, dat hij het fantastisch vond en dat ik het per se moest gaan verfilmen.” Met een zucht: “Joh, dat was zo lief van hem.”

Sinds In the Land of Blood and Honey na een kafkaiaans parcours van hindernissen is volbracht, hoopt Angelina Jolie van harte dat de film ‘voor sommige mensen het verschil gaat maken’. Godlof legt ze nu niet acuut een promotionele hinderlaag aan met gelikte Hollywood-wandtegelsoundbites als ‘hoop’, ‘kracht’, en ‘inspiratie’. Ze blijft nuchter. “Als er al een boodschap in de film zit, is het dat ik wil dat er mensen naar Bosnië gaan. Sarajevo gaan bezoeken. Het is er echt prachtig. ‘s Zomers én ‘s winters. Bovendien, net zoals overal te wereld, hebben ze daar ook last van de recessie. Vrede is fijn. Begrip ook. Maar ze kunnen nu ook wel wat geld gebruiken.”

‘In the Land of Blood and Honey’ draait vanaf 16 februari in de bioscoop.

Als vaste stuntcoördinator van Steven Spielberg bivakkeert de Nederlander Dickey Beer al bijna twee decennia in Hollywood. Daarnaast coachte hij Angelina Jolie bij haar fysieke capriolen voor de Tomb Raider-reeks, waarmee ze in de jaren negentig haar sterrenstatus vestigde. Beer ondernam met haar over de hele wereld, van Kenia tot Wales, bepaald gewaagde stunts, vertelt hij. Hij vindt Jolie ‘een zeer gewaardeerde collega, zonder sterallures.’ Beer, die op de vaak hysterische Amerikaanse filmsets ‘Mister Valium’ wordt genoemd vanwege zijn onverstoorbare houding, vervolgt: “Ik heb meegemaakt dat Angelina voor een verplaatsing een privéjet kreeg aangeboden, maar dat ze die afsloeg omdat ze liever met ons, de crew, meevloog in een gecharterde jumbo. Bovendien stond ze toen de volledige first class-afdeling, die eigenlijk voor haar en haar kids was gereserveerd, aan ons af, de stuntploeg.”


Op de set is Jolie het tegendeel van een breekbare diva. Beer: “Ze wil het liefst altijd alle stunts zelf doen. Dan moet je haar echt afremmen, zo van: ‘Angie, honey, dit is te gevaarlijk voor je.’ Maar ze zou zeker een uitstekende stuntvrouw zijn. Fysiek is ze fantastisch, en haar coördinatie is verbluffend. Angelina Jolie is een topwijf.”

De kritieken op Jolies regiedebuut waren in de VS op z’n zachtst gezegd gemengd. Een ‘ambitieus drama’, oordeelde The Washington Post over In The Land of Blood and Honey om deze twee uur lange film vervolgens een ruime voldoende te geven. The Los Angeles Times sneerde echter dat het een slecht teken is als je van de film hetzelfde vindt als van een burgeroorlog: namelijk dat er zo snel mogelijk een eind aan moet komen.

In het positieve kamp bevonden zich verder onder meer USA Today (‘Een confronterende film van een goed mens’), The Philadelphia Inquirer (‘Een krachtig debuut voor een beginner’) en Salon.com (‘Sober en elegant’).

Minder te spreken over het oorlogsdrama was bijvoorbeeld The New York Post, die de film samenvatte als een duizelingwekkende mix van dode baby’s en romantische diners, slaapkamergeheimen en massamoorden, om te concluderen: “Dat smaakt niet bij elkaar.” De Village Voice noteerde vilein dat In The Land of Blood and Honey een ‘ijdele reclamespot is voor Jolies goede bedoelingen’.

Wellicht vat Rolling Stone Magazine alle reacties nog het beste samen: “Deze film schudt je door elkaar.”

Oordeel vooral zelf.