Hoewel de NSB in de jaren dertig goed scoorde in Utrecht – met als hoogtepunt 10,2 procent van de stemmen bij de Statenverkiezingen van 1935 – is de stad zelf nooit een echt electoraal bolwerk van de nationaal-socialisten geworden. Daarvoor moest je in de provincie zijn, in plaatsen als Zandvoort, Winterswijk en Rozendaal.

Dat Utrecht niettemin een ‘foute’ reputatie verwierf, kwam omdat het in de stad – vooral aan de Maliebaan – wemelde van de panden die waren aangekocht door de NSB en, na mei 1940, van percelen die in gebruik waren bij de Duitse bezetter. Er is slechts een korte stadswandeling voor nodig om al dit (voorheen) foute onroerend goed eens van dichtbij te bekijken. Hier moet u zijn:

Voor de oorlog Prins Bernhardlaan 4; tijdens de bezetting Nassaulaan 4.

Woonhuis van Anton Mussert en zijn vrouw Maria (Rie) Witlam, met wie hij in 1917 in het huwelijk trad. Voor de huwelijksvoltrekking had de koningin speciale dispensatie moeten verlenen, aangezien Musserts aanstaande tevens zijn (achttien jaar oudere) tante was. Dat het stel in Utrecht neerstreek, had te maken met de omstandigheid dat Mussert in 1920 een baan had gekregen bij de Provinciale Waterstaat.

Eerste hoofdkwartier van de in december 1931 door Anton Mussert en zijn compagnon Kees van Geelkerken opgerichte NSB. Het pand, dat in gebruik werd genomen op 1 mei 1933, was eigendom van de nationaal-socialistische kunstenaar Cris Agterberg.

Tweede hoofdkwartier van de NSB. In gebruik genomen op 11 november 1933.

Tijdens de bezetting was dit de dienstwoning van de Beauftragte des Reichskommissars für die Provinz Utrecht. Zie ook Maliebaan 15.

---

Utrechtse vestiging van de Ordnungspolizei, beter bekend als Grüne Polizei.

Kantoor van de afdeling Kameraadschapszorg van de NSB, die leden bijstand bood op sociaal en financieel gebied.

Kantoor van de Beauftragte des Reichskommissars für die Provinz Utrecht, de provinciale toezichthouder van Arthur Seyss-Inquart.

Rij NSB-gebouwen, in gebruik bij onder meer de afdeling Propaganda (nummer 31) en de afdeling Volkscultuur en Sibbekunde, lees: voorouderonderzoek op nationaal-socialistische grondslag (nummer 33). Het pand Maliebaan 35 ging in 1937 fungeren als het nieuwe (derde) en wederom grotere hoofdkwartier van de NSB. De werkkamer van Anton Mussert, die voorzien was van een fraai balkon, bevond zich aan de voorzijde, op de eerste etage.

Kantoor van de Bond van Werkneemsters, Technici en Opzichthoudend Personeel, een bij het socialistische NVV aangesloten vakorganisatie die tijdens de Duitse bezetting onder NSB-leiding kwam te staan.

Stafkwartier van de in september 1940 opgerichte Nederlandse SS, later omgedoopt in Germaanse SS.

Utrechts hoofdkwartier van de Duitse Sicherheitspolizei (Sipo), berucht vanwege haar lugubere verhoor- en martelpraktijken. In de kelder van het pand bevonden zich diverse cellen.

Stafkwartier van de Weerbaarheidsafdeling (WA), de geüniformeerde knokploeg van de NSB.

Zetel van de Utrechtse commandant van de Wehrmacht.

In gebruik bij de Nederlandse Volksdienst (NVD), een in 1941 opgerichte welzijnsorganisatie op nationaal-socialistische grondslag.

Utrechtse vestiging van de Abwehr, de Duitse spionagedienst.

Pand van de Nachrichtenabteilung van de Luftwaffe, de inlichtingendienst van de Duitse luchtmacht.