Licht aan in het kippenhok

Na drie weken radiostilte was er vorige week woensdag opeens een bericht van de Rijksvoorlichtingsdienst: de onderhandelingen in het Catshuis waren opgeschort vanwege een ‘moeizame fase’. Meteen ging het licht aan in het kippenhok dat Binnenhof heet. Vlak ervoor hadden de onderhandelaars nog gemoedelijk in de tuin van het Catshuis gezeten en had de premier voor het oog van de camera’s gebroederlijk zijn arm om de schouders van Geert Wilders geslagen. Wat was er aan de hand? Was het een onderhandelingstruc van Geert wilders of speelde er meer?

‘s Middags verschenen zowel Mark Rutte als Maxime verhagen op de terrassen van het Plein in Den Haag. De plotselinge ruimte in de agenda werd niet gevuld met crisisoverleg, zo straalden beide heren uit. Gewillig gingen ze op de foto met het publiek, en alle toegestroomde journalisten werden vriendelijk doch nietszeggend te woord gestaan.

Rutte en Verhagen konden die middag inderdaad niet meer doen dan afwachten. De PVV-leider zou er een nachtje over slapen. Het was niet Wilders geweest die over verkiezingen was begonnen, maar Rutte en Verhagen. Er moest dus meer aan de hand zijn dan een onderhandelingsspel van Wilders. Dat vermoeden werd bevestigd doordat er na deze radiostilte opeens wel uit het Catshuis werd gelekt. VVD en CDA zagen zich genoodzaakt om duidelijk te maken dat het probleem zich toespitste op de hervormingsagenda. Zowel de woningmarkt, de arbeidsmarkt, de gezondheidszorg als de pensioenleeftijd bleken op tafel te liggen.

Stuk voor stuk thema’s die moeilijk liggen bij de PVV, maar die wel ter hand moeten worden genomen om tot een pakket te komen dat niet enkel bestaat uit botweg bezuinigen, maar dat ook de economie op de langere termijn versterkt én op de nodige coulance uit Brussel kan rekenen.

De weigering van Wilders om zijn handtekening te zetten onder deze hervormingen was voor VVD en CDA onaanvaardbaar. Zoeken naar alternatieve meerderheden in de Kamer was voor VVD en CDA onhaalbaar, zeker nu de PvdA op alles hartgrondig ‘nee’ blijft zeggen. Bovendien zou de PVV dan op die terreinen schone handen houden.

Maar in de beeldvorming zag Wilders woensdag de zwarte piet met volle snelheid op zich af komen. Hij moest tegengas geven, en zo doken in de media verhalen op over het uitblijven van bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking en de weigering van een referendum over de gulden. Beide bleken overigens onjuist: over het snoeien in de ontwikkelingshulp was allang gesproken en het guldenreferendum was nooit een onderhandelingseis geweest.

Wilders stond voor een lastig dilemma. Nu de hervormingsagenda grotendeels was uitgelekt, kon hij wel vergeten dat die bij zijn terugkeer in het Catshuis weer van tafel zou gaan: VVD en CDA zouden het nooit kunnen verkopen dat ze die punten zouden hebben geofferd om Wilders weer aan boord te krijgen. Met het lekken waren ze eigenlijk een fait accompli geworden. Alexander Pechtold had dat door en concentreerde zich in zijn commentaren op die hervormingsagenda in plaats van enkel te roepen om verkiezingen, zoals de PvdA deed. Opvallend was dat ook de SP zich op de vlakte hield, want die is het natuurlijk met Wilders eens en wil die hervormingen niet.

Maar het alternatief is voor Wilders ook niet aantrekkelijk: verkiezingen op een moment dat zijn PVV in de problemen zit door het vertrek van Brinkman, en de zekerheid dat de PVV nooit meer een vergelijkbare machtspositie terugkrijgt. Hij zou zo weleens de wegbereider worden voor een kabinet-Roemer, een schrikbeeld. En als oud-VVD’er weet Wilders natuurlijk dat deze hervormingen nodig zijn.

En zo hoorden we donderdag om twaalf uur dat de onderhandelingen toch weer doorgingen. Wilders dekte zijn terugtocht nog wel met een ‘spin’ over de bezuinigingen op ontwikkelingshulp, en veroorzaakte daarmee enige onrust in het CDA, maar hij weet zich daarmee meteen verzekerd van des te meer daadkracht bij zijn onderhandelingspartners. Het licht is weer uit in het kippenhok. Maar de hervormingsagenda gaat niet meer van tafel.