Spring naar de content

Lessen in spreken

Een oude rot uit het Haagse schreef een praktisch handboek voor de redenaar. Misschien heeft vicepremier Maxime Verhagen er wat aan bij de voorbereiding van zijn afscheidsspeech.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Frans van Deijl

Op en rond het Binnenhof loopt een heel legertje rond van vage types. Het zijn meestal jonge, vlot geklede mannen en vrouwen die zich erop laten voorstaan politiek assistent te zijn, of lobbyist, fractiemedewerker of speechschrijver. Wat ze precies doen, de hele dag, weet niemand. Vaak hebben ze bestuurskunde gestuurd, politicologie of communicatie op zo’n hogeschool waar ze diploma’s uitreiken zonder dat je ooit examen hebt hoeven afleggen.

Speechschrijver Huib Hudig behoort tot die ongrijpbare colonne, maar het is zijn ambitie om zijn vak meer aanzien te geven, zoals het dat al heeft in de Verenigde Staten en in Engeland en Duitsland. Volgende week verschijnt van zijn hand Het speechboekje – Een inspirerende speech in 10 stappen, een handleiding voor het maken en uitspreken van de ideale toespraak of rede.

Hudigs Speechboekje zou weleens een markt kunnen bedienen, want het valt niet altijd mee om de top dogs uit het Nederlandse bedrijfsleven en de politiek in het openbaar aan het woord te horen. Men is te lang van stof, hakkelt te veel, spreekt steenkool-Engels (ooit sprak premier Joop den Uyl een zaal vol ondernemers aan als ‘undertakers’), de humor is ver te zoeken – dat is ongeveer het beeld. Dat is volgens Hudig niet helemaal terecht. “De amerikanen heten voorbeeldige sprekers te zijn,” zegt hij, “maar in het buitenland staan wij Nederlanders bekend om onze verbale capaciteiten.”

Toch is er nog een wereld te winnen, denkt Hudig, en niet alleen in het zakenleven en de politiek, maar ook bij gewone stervelingen die moeten speechen bij een huwelijk (het ergst zijn de anekdotes die rond de peuterleeftijd beginnen), een begrafenis (de grootste boef is ineens een wereldgozer) of een jubileum (de jubilaris heeft veertig jaar niks uitgevreten en krijgt toch dat gouden horloge).


Hudig schreef acht jaar lang speeches voor onder anderen Mark Rutte, Rita Verdonk en Piet Hein Donner. Hij werkt nu als coach en zou in die hoedanigheid graag een speech als de Troonrede onder handen willen nemen. Een illusie, dat weet hij als geen ander, want als het gaat om toespraken van dat kaliber bemoeit zich daar een heel gezelschap aan ambtenaren, spindoctors, voorlichters en nog zo wat volk tegenaan. “Iedereen moet er zijn plasje overheen doen,” verduidelijkt Hudig, “en dan blijft er van jouw oorspronkelijke tekst vaak weinig over.”

Het is inherent aan het vak, want een speechwriter is in de praktijk vooral een leverancier van gedachten, die hij dient te ordenen en in hapklare brokken te serveren. En dan nog kan het gebeuren dat de bewuste politicus eenmaal op het spreekgestoelte iets totaal anders te berde brengt.

Wie is de beste spreker in Den Haag? Hudig twijfelt geen seconde: “Mark Rutte.” En wie de belabberdste? Hudig vindt het niet chic om namen te noemen, en een dergelijke openhartigheid verdraagt zich ook niet met het vak van speechwriter, waarvan discretie en vertrouwen belangrijke componenten zijn.

Misschien heeft Maxime Verhagen alvast iets aan Hudigs boek bij het schrijven van zijn afscheidsspeech. Sinds de Vicepremier van het CDA het politieke leiderschap eind vorig jaar vaarwel moest zeggen wegens een gebrek aan steun in de eigen gelederen, opereert hij met gebonden handen, ook bij de huidige onderhandelingen in het Catshuis. En dat zint hem allerminst, aldus een oud-medewerker en vertrouweling. Maxime, zo wordt daaraan toegevoegd, is na zijn openlijke afwijzing niet weggelopen voor zijn verantwoordelijkheid als bestuurder, maar gewoon aangebleven, en sindsdien maakt hij er het beste van. De recente brief evenwel van enkele CDA-prominenten, onder wie oud-premier Ruud Lubbers, oud-minister van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek en oud-Justitie-bewindsman Ernst Hirsch Ballin, die openlijk kritiek uiten op de waarschijnlijke korting van ruim een miljard euro op ontwikkelingshulp, is volkomen verkeerd gevallen bij Verhagen. Niet alleen omdat het een ondermijning is van zijn positie als onderhandelaar, maar ook omdat de zogeheten mastodonten zich volgens De Telegraaf voor het karretje zouden hebben laten spannen van de Nederlandse hulpindustrie, waartoe organisaties als Cordaid, ICCO en Woord en Daad behoren.


Los van de vraag of het werkelijk zo is gegaan, beginnen die mastodonten inderdaad ergerlijk gedrag te vertonen. De hoogbejaarde oud-premier Piet de Jong dreigt met opzegging van zijn CDA-lidmaatschap als die bezuinigingen doorgang zouden vinden. Ruud Lubbers vertoont een vergelijkbare opstandigheid, en kan op zijn oude dag haast geen zin meer uitspreken zonder dat daarin het woord ‘duurzaamheid’ voorkomt. Het zal lubbers, alias de Macher, bovendien niet lekker zitten dat hij als formateur in de zomer van 2010 door Geert Wilders volkomen buitenspel werd gezet. Die heeft dus nog een rekeningetje te vereffenen.

Willem Aantjes en Dries van Agt houden zich vooralsnog gedeisd, maar reken erop dat de voormalige kerkredactie van het protestants-christelijke ochtendblad Trouw al exclusieve afspraken heeft gemaakt met beide heertjes.

Het CDA is een partij van lieve, vreedzame mensen die hun coryfeeën nooit in het openbaar zullen afvallen. Daarvoor zijn hun verdiensten voor partij en vaderland ook te groot. Maar iemand zou hun eens moeten vertellen dat het een beetje pathetisch wordt als oude mannen zich kennelijk zo vervelen en hunkeren naar aandacht dat ze de barricaden gaan bestijgen met een fanatisme dat ze in hun eigen actieve jaren node misten. De geachte oudgedienden moeten gewoon genieten van hun avondrust in plaats van Maxime Verhagen voor de voeten te lopen. Het kabinet waarvan hij deel uitmaakt is bezig met een bezuinigings- en hervormingsoperatie die zijn weerga in de naoorlogse geschiedenis niet kent. Als dat mislukt en het kabinet valt, is het land nog verder van huis.

En CDA’ers zouden ook beter geen partijcongres kunnen organiseren waarop ze het eindresultaat van het Catshuisberaad willen wegen. Aan zo’n bijeenkomst is het CDA nog niet toe, na de vorige aflevering in Arnhem in 2010 die de partij bijna het politieke leven kostte. Laat de besluitvorming over dat pakket liggen waar die hoort: bij het parlement, en in dit geval de fractie onder aanvoering van Sybrand van Haersma Buma.


Tot slot de vraag wanneer Maxime Verhagen zijn afscheidsspeech zal uitspreken. Als hij de ‘hobbel’ van het Catshuisberaad overleeft en het gedoe rond Gerd Leers uiteindelijk weer is verstomd, zal hij op een voor het kabinet ‘veilig’ moment kunnen retireren en de formele leiding overdragen aan Van Haersma Buma. Verhagen keert dan terug naar Limburg, koopt bij Margraten een mooi boerderijtje en schrijft zijn politieke memoires. Daar heeft hij geen handboek voor nodig, het hart volstaat.

Huib Hudig: ‘Het speechboekje – Een inspirerende speech in 10 stappen’. Podium, €15. Ook via ako.nl.