Spring naar de content

Hoera voor de Hubble

Sinds 1990 draait de Hubble-ruimtetelescoop om de aarde. Zelden eerder heeft een nieuw instrument het inzicht van onderzoekers zo vergroot. Meer dan negenduizend wetenschappelijke publicaties zijn te danken aan de waarnemingen met de reuzenkijker.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Mark Traa

Die is dan wel vele malen duurder dan een telescoop op aarde, maar ja – dan krijg je ook wat. Het grote publiek maakte vooral kennis met de ‘Hubble’ door de schitterende plaatjes die op gezette tijden door de PR-afdeling van de NASA worden verspreid. Vooral natuurlijk in april, wanneer het zoveelste jubileum van de lancering wordt gevierd. Omdat het weer eens april is en we nu eenmaal graag naar schitterende plaatjes kijken, vieren we de verjaardag van de Hubble dit jaar graag even mee.

Op dit beeld uit 2010 is te zien hoe twee melkwegstelsels, Arp 273 (boven) en UGC 1810, met elkaar in botsing lijken te komen op 340 miljoen lichtjaar afstand van de aarde. In werkelijkheid liggen de objecten tienduizenden lichtjaren bij elkaar vandaan. Toch is er een interactie tussen de twee: het onderste sterrenstelsel trekt aan het bovenste, waardoor het wordt vervormd.

Tweeduizend lichtjaren bij ons vandaan, in een vrij geisoleerd stukje van onze Melkweg, bevindt zich de kraamkamer van een nieuwe ster. Superhete gaswolken die we hier in het blauw zien, worden uitgestoten vanuit de jonge ster die zich temidden van de beide ‘vleugels’ aan het vormen is. De bruinachtige flarden zijn vooral stof dat opgloeit door het licht van de ster.

Op maar liefst 160.000 lichtjaar afstand van onze eigen Melkweg bevindt zich deze chaotisch ogende massa van gas en stof. Het zijn de overblijfselen van een supernova, een exploderende ster.

Een bijna perfect ogende ring van jonge, blauwe sterren draait rond een ouder sterrenstelsel met vooral gele sterren. Het geheel staat bekend als Hoag’s Object, vernoemd naar zijn ontdekker. Het stelsel is iets groter dan onze eigen Melkweg en is tamelijk zeldzaam. Hoe Hoag’s Object zijn bijzondere vorm heeft kunnen krijgen is nog lang niet duidelijk.

Het heelal is niet alleen gevuld met sterren en planeten: overal bevindt zich ook stof en gas dat veelal onzichtbaar is. Behalve wanneer een naburige ster er licht op schijnt, zoals in dit geval. Het gaat om een ster uit de Pleiaden-groep, die vanaf de aarde met het blote oog zichtbaar is. De ster trekt de gaswolk heel geleidelijk uit elkaar, dus het is een verrassing wat er over een poosje (we hebben het dan over duizenden jaren) van over is.

In het sterrenbeeld Boogschutter bevindt zich deze wolk van sterren van uiteenlopende soorten en maten. De meeste blauwe sterren zijn jong en heet. Rode sterren kunnen zowel klein als geweldig groot zijn: de kleine zijn relatief koel (nog steeds duizenden graden Celsius aan het oppervlak, hoor) en branden vrij langzaam op; grote rode sterren (de rode reuzen) waren in vroeger jaren veel kleiner en blazen zich aan het einde van hun levensduur helemaal op voordat ze in elkaar klappen.

Onderwerpen