Slavernij 2.0
Een week lang mag ik geen nieuwe vrienden maken op Facebook. Met die straf wil het bedrijf mijn wangedrag op het sociale netwerk bestraffen.
Probleem is alleen dat ik geen flauw idee heb wat ik nu precies heb misdaan. En het bedrijf geeft niet thuis. Opeens staat de macht van het bedrijf in volle omvang op mijn agenda.
Naar verluidt zal Facebook bij de beursgang honderd miljard dollar waard zijn. Daarmee kopen aandeelhouders een sociaal netwerk met negenhonderd miljoen gebruikers. Daarnaast mag gedeeld worden in de opbrengsten van het verhandelen van zeer gedetailleerde en persoonlijke profielen. En misschien nog het mooiste: je koopt een aandeel in slavernij 2.0.
Ik heb Facebook altijd ongemakkelijk gevonden. Het platform werkt prettig maar de reputatie van het bedrijf is twijfelachtig. Het bedrijf kent de patronen van gebruik, heeft gedetailleerd inzage in waar mensen zijn, wat ze doen, wie tot hun sociale netwerk behoort, wat hun leefpatronen zijn en als mensen een scherm open laten staan zelfs waar ze op internet verschijnen. Dat klinkt misschien onschuldig, maar de data is veel geld waard.
We worden bewust lid van Facebook, maar daar valt toch wel iets op af te dingen. Facebook – en ook andere sociale netwerken – kenmerken zich juist door het ‘Je moet meedoen of je mist iets’- gevoel. Een contact via Facebook is efficiënter te onderhouden dan een contact in het fysieke leven.
In oktober zal ik veel oud-schoolgenoten ontmoeten van het Marnix College in Ede, mijn middelbare school. Ter voorbereiding worden klassenfoto’s uitgewisseld en wordt digitaal gekeuveld met oude bekenden. Ik weet dit via een foto, waarop ik – ongevraagd – werd herkend en aangeduid. Het voordeel is helder: nu zijn mensen al wat bijgepraat en is de reünie een feest der herkenning. Niet meedoen betekent beginnen met een achterstand. Een stuk sociale druk.
Die druk voert Facebook verder op met Spotify. Legaal muziek luisteren via Spotify kan alleen met een Facebook-profiel. Omdat het muziek betreft deelt u – als u niet oplet – het meest intieme wat u heeft: uw emotionele gesteldheid. Zo zijn er meer diensten met deze beperking. Bedrijven, zoals bijvoorbeeld KLM, hebben al marketingacties gehouden waar alleen Facebook-klanten van kunnen genieten. En als de gedachtekronkels van IT-dienstverlener Cap Gemini werkelijkheid worden dan zal Facebook ook gaan dienen als inlog voor overheidsdiensten in plaats van DigiD.
Controlerende macht
Facebook is een machtige partij. Wie zich als gebruiker aanmeldt moet dan ook voldoen aan de grillen van de firma van Mark Zuckerberg. Hij stelt de regels. Misbruik wordt gestraft. Dat merkte bijvoorbeeld ook Rebecca Gomperts, arts en abortus-voorvechter bij Women on Waves. Zij plaatste een plaatje over de werking van de pil dat prompt werd verwijderd. Pas nadat sociale onrust ontstond stond Mark het plaatje schoorvoetend toe.
Facebook filterde ooit ook de link Collateral Murder uit. In de film is te zien hoe vanuit een Amerikaanse gevechtshelikopter twee journalisten door Amerikaanse soldaten zijn doodgeschoten. Wie deze link intypte zag de verwijzing verdwijnen. Na kritiek veranderde het beleid, maar toen was de storm rond het onderwerp al geluwd. Ook pro-marihuana berichten of blote billen zijn niet welkom. Vorig jaar werden voorafgaand aan een Brits prinselijk huwelijk de accounts van vijftig kritische groepen op vage gronden opgeheven.
Straf
Maandag werd mij een straf uitgedeeld. Ik mag zeven dagen lang geen nieuwe vrienden aan mijn profiel toevoegen. Volgens Facebook heb ik iemand uitgenodigd die ik niet ken. Hoe ze dat weten is mij een raadsel. Iemand kan hebben geklaagd, een algoritme in de computer kan het hebben bepaald, een medewerker kan de groei in contacten vreemd vinden, verslaggeving van mijn hand kan onwenselijk zijn of iets wat ik nu niet voorzie kan het hebben getriggerd. Wat het ware verhaal is? Ik weet het simpelweg niet. Er is geen wederhoor of recht op verweer. Ook voorlichting zwijgt dagen lang en stelt nu dat er uitnodigingen zijn die te lang onbeantwoord zijn gebleven. Hoe vaag kun je redeneren? Mark heeft besloten dat je een week sociaal uitgesloten bent en dat is het dan. Ik vind het vooral boeiend om eens mee te maken.
In mijn profiel staat iets wat niet correct is en daarmee gaat Facebook nu de boer mee op. Erachter komen wat er is gebeurd is lastig, maar niet onmogelijk. De Wet Bescherming Persoonsgegevens geeft mij het recht de gegevens over mijzelf in te zien en te corrigeren. Maar dat is een hele toer. Toch ga ik het proberen. Het project Give me my data probeert hierbij te helpen.
In een paar jaar tijd hebben we ons sociaal geknecht op een platform, waarbij Mark bepaalt welk regime we mogen bekritiseren, welke contacten we leggen, of we voorlichting over de pil mogen hebben en of oorlogsmisdaden wel of niet mogen worden besproken. Was ooit slavernij iets dat je overkomt, inmiddels zijn we zo ver afgegleden dat we een onzichtbare macht laten beslissen wat goede kennis is om te hebben en wat niet. Verweren kan niet, want Facebook weet wat goed voor je is. De realiteit is dat we daar zelf voor kiezen. Zo werkt slavernij 2.0 dan ook wel weer.
De rest van de week ben ik te volgen op Twitter.
