De enorme verrichtingen van Jan Kees de Jager
Gisteren presenteerde Jan Kees de Jager de miljoenennota in het befaamde koffertje aan de voorzitter van de Tweede Kamer. Hij glom daarbij, zoals we van hem gewend zijn, als een padvinder die zo juist succesvol zijn eerste Heitje voor een Karweitje heeft opgeleverd.
Gezien zijn populariteit onder grote delen van de bevolking – daar wordt althans over bericht – is dit wat we willen. Omdat we gemiddeld niet heel veel verstand van financiën hebben – en eigenlijk ook niet willen hebben zolang er maar genoeg geld op zak is – tillen we de eerste de beste die pretendeert dat wel te hebben op het schild.
Zoals wij allemaal passanten zijn, is Jan Kees dat ook. Maar, naar zijn eigen inschatting, is hij wel van een heel andere orde. Wat in elk geval op eenzame hoogte staat is zijn PR-beleid, hij moet een paar uitstekende functionarissen op dat gebied om zich heen hebben. Zoals Mitt Romney elke uitglijder overzee enorm vergroot krijgt nagedragen – en terecht – zo komt De Jager overal mee weg.
Met een groot interview neemt hij in Het Financiële Dagblad – op pagina twee – vandaag alvast afscheid. Hoewel, demissionair moet hij nog even. De interviewer geeft hem alle kans om de fameuze De Jager-perceptie breed uit te meten, geen kritische vraag wordt gesteld. Ik kom er zo op terug.
Misschien gaf hij gisteren, bij die presentatie in de Kamer, wel de beste illustratie van wat ik bedoel. Hij kreeg de lachers op zijn hand en er was instemmend gemurmel toen hij een heuse tablet uit zijn koffer toverde, met daarop de Miljoenennota. En dat aankondigde als nog zo’n enorme besparing – weliswaar relatief maar toch – die hij met zijn innovatieve beleid had bewerkstelligd. Het journaal opende er mee, hij had het ‘m weer geflikt: het nieuws gehaald met een afleidende manoeuvre die hem in positieve zin wordt nagedragen. God, wat is die man digitaal, innovatief en zijn tijd ver vooruit. En wat gaan we hem missen.
Jammer genoeg is iedereen kennelijk al weer vergeten dat Gerrit Zalm, toen minister van Financiën, in 2008 een piepklein koffertje tevoorschijn toverde met daarin, op CD ROM, de volledige Miljoenennota.
Ooit volgde ik een marketingopleiding en daarin leerde ik dat je iets helemaal niet uitgevonden hoeft te hebben, als je maar als eerste claimt dat je het hebt. Je omgeving is dan overdonderd en zoekt het verder ook niet uit. Gelooft je op je woord.
Het interview in het FD van vandaag eindigt met de vraag hoe Jan Kees herinnerd wil worden. Zijn antwoord: ‘Als een minister die in crisistijd op drie grote punten herstel heeft gebracht’. Zijn eerste claim: ‘Ik heb het begrotingstekort tot onder de Europese norm teruggebracht’. Zijn tweede claim: ‘Ik heb me kritisch maar constructief opgesteld in de Europese schuldencrisis’. Zijn derde claim: ‘Ik heb de financiële markten sterk hervormd’.
Laten we het waarheidsgehalte van die uitspraken eens testen.
De eerste claim is een luchtkasteel. De Europese norm is een tekort niet hoger dan 3 procent. De Jager is twee jaar minister geweest, over 2011 bedroeg het tekort 4,7 procent. Over 2012 weten we het pas begin volgend jaar maar de ramingen tenderen in de bandbreedte 4,2 tot 4,6 procent en dan baseer ik me op informatie die de Rijksoverheid op haar eigen website verstrekt. De begroting die nu voor 2013 voorligt is gebaseerd op het Kunduz-akkoord en zou een tekort van 2,7 procent opleveren. We weten allemaal dat dit akkoord nu de verkiezingen achter de rug zijn, de prullenbak in kan. De PvdA is sowieso meer van stimuleren en hecht niet zo aan die norm van 3 procent. Los daarvan blijkt het op papier altijd makkelijker dan in werkelijkheid, de doorrekeningen van het CPB, in 2010 voor 2011 en in 2011 voor 2012, bleken steeds niet te kloppen: veel te optimistisch.
Bij zijn tweede claim moet hij wel doelen op zijn inderdaad niet aflatende aanwezigheid bij alle vergaderingetjes in Brussel, In Washington en tal van exotische plaatsen waar de ministers van Financiën dan weer vergaderden. Afgelopen weekend nog op Cyprus. Nederland speelde daar precies de rol die we altijd spelen: eerst een grote mond en vervolgens alles weer inslikken. En uiteindelijk steeds uw portemonnee trekken en er meer geld uithalen dan u ooit kon bedenken. En u weet het, in mei 2010 antwoordde De Jager in de Tweede kamer op vragen dat ‘de Grieken alles gaan terugbetalen en we verdienen er ook nog op’.
Bij zijn derde claim, de hervorming van de financiële sector, noemt hij maar liefst tien wetten die door zijn toedoen zouden zijn aangenomen. Welke wetten dat zijn blijft grotendeels een raadsel, hij detailleert maar op twee punten: het provisieverbod voor tussenpersonen en, wat hij noemt, de schokbestendigheid van banken.
Om met de eerste te beginnen (het provisieverbod): in 2009 zegde de minister van Financiën aan de Tweede Kamer toe dat hij een onderzoek zou laten uitvoeren naar het provisiestelsel voor ‘complexe producten’ en de aanbevelingen die uit het onderzoek zouden voortvloeien in een wijzigingswet zou regelen. Het onderzoek werd in september 2010 opgeleverd. De verantwoordelijke minister heette dus niet Jan Kees de Jager maar Wouter Bos. Dat de wet uiteindelijk tijdens de zittingsperiode van De Jager tot stand kwam heeft niets van doen met zijn kwaliteiten, zo lang duurt het nu eenmaal voordat voornemens wet zijn geworden.
En tenslotte, de schokbestendigheid van banken. Dat is zo mogelijk een nog grotere broek die Jan Kees aantrekt. Om te beginnen is het bankentoezicht in ons land belegd bij de onafhankelijke De Nederlandsche Bank. Die conformeert zich weer aan internationale normen en verdragen, zoals Basel 1, Basel 2 en later Basel 3. Van enig onafhankelijk beleid van De Jager kon helemaal geen sprake zijn. Bovendien was daar dan nog ‘Brussel’ zoals ING the hard way heeft ervaren. En mocht hij doelen op de grote reddingsoperaties van ABN AMRO en ING. Ook dat was voor zijn tijd en de minister heette Wouter Bos.
Over Dr. Doom
Dr. Doom is een pseudoniem. Als belegger is hij verantwoordelijk voor het beleggingsbeleid van Beleggingsvereniging Fibonacci. Op het moment van het schrijven van deze column heeft de vereniging posities in Ahold, Akzo Nobel, DSM, KPN, Shell en Unilever en is Neutraal in de AEX. De positie in de AEX is kortlopend en wisselt regelmatig. Die kan dus nu al anders zijn.
———
Volg HP/De Tijd ook op Twitter.
