De like-cultuur heeft ons in zijn greep
We zijn terechtgekomen in een jurysamenleving, alles op internet draait om likes. In het novembernummer van HP/De Tijd, dat vanaf deze week in de winkel ligt, leest u daarom een verhaal over de like-cultuur. Maar de Amerikaanse kunstenaar Ben Grosser heeft daar genoeg van, hij ontwierp de Facebook Demetricator: voor een wereld zonder beoordeling.
Een paar weken geleden maakte ik een Facebookpagina aan voor mijn moeder (of in haar woorden: faceboek), die ook wel eens wilde weten wat dat liken en taggen allemaal was. Nog niet besmet met het Facebook-virus was haar behoefte aan digitale vrienden klein: alleen kinderen, broers en zussen leek haar al heel wat. Dan kon ze af en toe rondkijken.
Toen ik haar vriendschapsverzoek accepteerde, verscheen er echter direct een paniekerige oproep in beeld: Help deze persoon aan meer vrienden!
Een oproep die slim inspeelt op het verlangen van de meeste Facebookers: het verlangen naar meer. Meer vrienden, meer likes, meer notificaties, meer reacties. Terwijl mijn moeder de beginneling Facebook nog gebruikt waarvoor het bedoeld is (in contact zijn, op de hoogte blijven en ervaringen delen) raakt de doorgewinterde facebooker steeds meer in de ban van de getallen. Een vriendenverzoek? Dat tikt weer aan. Een like erbij? Goed gevoel. Veel reacties? Interessant.
Maar wie zijn al die vrienden eigenlijk, en wat zeggen ze precies in die reacties? Dat lijkt steeds minder belangrijk te worden.
Constante beoordeling
“Maar zo weinig likes?” zegt een vrouw naast me in de trein tegen haar vriendin. “Ben ik soms niet interessant genoeg?”
Zij zegt het, iedereen denkt het wel eens. De waarde die we toekennen aan de getallen op Facebook staat totaal niet meer in verhouding tot de werkelijkheid. Dat heeft niet alleen effect op onze eigenwaarde, maar beïnvloedt ook ons oordeel over anderen. Weinig likes? Zal wel niet interessant zijn. Weinig reacties? Niet de moeite waard. Weinig vrienden? Die stelt niets voor. En andersom: veel likes? Goh, dan zal het wel wat zijn. Klik.
We oordelen niet op grond van kwaliteit, maar kwantiteit: hoe meer hoe beter, ongeacht de inhoud. Bovendien gaan we niet langer af op onze eigen mening, maar wat andere mensen er van vinden.
Dat geldt vast niet voor u. Dat dacht ik ook. Maar zelfs ik, de nuchterheid zelve, betrap mezelf er af en toe op:
hoeveel likes heeft mijn stukje al?
Hee, er hebben al 14 mensen gereageerd.
Zo zo, 628 vrienden.
Oh, dus die foto is vier uur geleden geplaatst.
En hoe vaak gaat u dit artikel liken?
Terwijl ik eigenlijk helemaal niet bezig wil zijn met die getallen. Ik wil niet worden gevormd door mijn statistieken. Het probleem is: je kunt er niet omheen. De getallen zijn overal.
Een wereld zonder oordelen
Wat als die getallen er niet zouden zijn? Zouden we onze ‘vrienden’ iets kritischer selecteren als het aantal ons niet voortdurend onder de neus werd gewreven? Zouden we minder of andere dingen liken en becommentariëren als we niet konden zien hoeveel anderen ons voorgingen? En zouden we minder of andere status-updates plaatsen als we niet meer letten op het aantal reacties en likes dat ze opleveren?
Dat vroeg de Amerikaanse kunstenaar en componist Ben Grosser zich af. Zelf raakte hij zo gefixeerd op de getallen die Facebook toont, dat hij het áántal likes en reacties dat zijn post genereerde belangrijker vond dan de ínhoud ervan. Hij had behoefte aan een wereld zonder die sociale meetsystemen. Hij ontwierp de Facebook Demetricator.
De Facebook Demetricator is een gratis browser-extensie die alle getallen op Facebook doet verdwijnen als sneeuw voor de zon. Ze worden vervangen door minder concrete statistieken: Niet langer ’16 mensen vinden dit leuk’ maar ‘mensen vinden dit leuk’. Niet langer ‘bekijk 21 reacties’ maar ‘bekijk reacties’. Daardoor ligt de focus niet langer op hoeveel vrienden je hebt, of hoeveel likes ze je geven, maar wie je vrienden zijn en wat ze te vertellen hebben, betoogt Ben Grosser op zijn website.
Precies wat beginnende gebruikers zoals mijn moeder zien, als ze nog niet beïnvloed zijn door de getallen.
Meer over het ontstaan van de Like-cultuur met een eigen like-economie eromheen en een ordinaire like-handel als gevolg leest u in het novembernummer van HP/De Tijd, dat vanaf woensdag 7 november in de winkels ligt.
