De man die Messi zijn record afnam
Op slechts een paar honderd meter van het Independence Stadium van Lusaka ligt “Heroes Acre”. Er staat een grote herinneringszuil met een voetbal erop. In een bronzen maquette staan dertig namen gegraveerd. Eentje ervan is Godfrey Chitalu, de man die Lionel Messi dezer dagen uit zijn slaap houdt.
In het jaar 1972 voetbalde Godfrey Chitalu in de Zambiaanse voetbalcompetitie voor zijn club Kabwe Warriors de sterren van de hemel. Tussen het uitblinken door vond hij altijd nog tijd om tegenstanders, scheidsrechters en medespelers te beledigen, te slaan of te bespugen als er iets gebeurde wat zijn goedkeuring niet kon wegdragen – iets waar hij later als coach nog een tijdje mee doorging.
Na een van zijn talloze rode kaarten gaf hij de arbiter van dienst eens een valse naam op.
‘Hoe is je naam?’
‘Ach man, wat nou? Je weet toch hoe ik heet?’
‘Hoe is je naam?’
‘Ik ben verdomme de Voetballer van het Jaar. Schrijf gewoon mijn naam op.’
‘Hoe is je naam?’
‘Denis Law.’
Denis Law was op dat moment de spits van Manchester United. Chitalu werd voor lange tijd geschorst.
Zaniken, zeveren en zeuren
Chitalu stond in Zambia bekend als een praatgrage figuur: eindeloos kon hij op mandekkers inpraten; hij zanikte, zeverde en zeurde net zo lang als nodig was om hen geheel verward het veld te doen verlaten. Ondanks zijn ergerlijke gedrag was hij ongekend populair in Zambia. De beroemde Zambiaanse radioreporter Dennis Liwewe bracht in 1981 nog een LP uit met tribute songs voor Chitalu, afgewisseld met zijn eigen radiocommentaar bij Chitalu’s mooiste goals. De plaat werd een enorm succes.
Zijn mentaliteit mocht dan boterzacht zijn, zijn scoringsgemiddelde was dat van een productieve handbalspits. Dat jaar, in 1972, scoorde hij 107 doelpunten.
In 366 dagen, want 1972 was een schrikkeljaar. Maar toch: fors.
Messi heeft geen record
Lionel Messi staat sinds zondag op 86. Ook niet gek, maar toch een beetje mager als je het afzet tegen Godfrey Chitalu’s 107. Toch heeft Messi nu het wereldrecord, omdat de FIFA Chitalu’s 107 nooit heeft willen erkennen. De Zambiaanse voetbalbond heeft nu een speciaal team opdracht gegeven alle goals van Chitalu te onderzoeken op de vraag of ze wel echt gemaakt zijn. Hoe? Nou, eeh, dat weet eigenlijk niemand.
Soms wordt wel eens verteld dat Kalusha Bwalya (ex-PSV) de beste Zambiaanse voetballer aller tijden is. De vraag is of dat werkelijk zo is. En of Godfrey Chitalu niet veel beter was. Kalusha kan het nog gevraagd worden, Chitalu niet.
De een is in 1993 de sterspeler van het nationale elftal dat goed op weg is zich te kwalificeren voor de WK van 1994 in Amerika. De ander, Chitalu, is de veelgeprezen bondscoach.
De fatale vlucht
Op 27 april 1993 vertrekt het team met een militair vliegtuig vanuit Senegal, waar het een kwalificatiewedstrijd heeft gespeeld.
Al tijdens de eerste tussenstop op het vliegveld van Brazzaville (Congo) worden er problemen aan de motor ontdekt. Die problemen zijn een dag eerder, dus ruim voor vertrek, ook al geconstateerd. Toch stijgt vlucht AF-319 van Zambian Air Force op en vervolgt zijn weg.
Kort na de tweede tussenstop in Libreville (Gabon) vat de motor vlam en verliest het toestel snel hoogte.
Vijfhonderd meter van de kust stort het vliegtuig in zee.
Alle dertig inzittenden komen om.
Twaalf uur lang wordt het nieuws van de Zambiaanse radio en televisie geweerd, om aan iedere mogelijke twijfel een einde te maken. Daarna horen de luisteraars de stem van Dennis Liwewe. Liwewe huilt twintig minuten lang, live op de radio. Tussen het snikken door roept hij de namen van een van de slachtoffers. Een voor een. Bij iedere naam rilt het land. Ook bij die van Godfrey Chitalu.
Complottheorie
In de jaren die volgen blijft een groot deel van de Zambiaanse voetbalfans hardnekkig geloven dat het team nooit werkelijk is omgekomen, maar in plaats daarvan door de Gabonese autoriteiten gevangen is genomen. De lichamen die uit zee zijn opgevist, zouden van politieke gevangenen zijn geweest.
Het duurt ruim tien jaar alvorens een deugdelijk onderzoek naar de vliegramp wordt afgerond en de believers hun complotten kunnen opbergen.
Onmiddellijk na de ramp is destijds besloten om door te voetballen, de kwalificatie af te maken en te proberen het WK te halen, als eerbetoon aan de overleden spelers en begeleiders. Onder leiding van Kalusha Bwalya en Charles Musonda, de sterren van het team die bij PSV en Anderlecht voetbalden en zodoende niet met vlucht AF-319 mee konden, kwalificeerde een volledig nieuw team zich bijna alsnog voor het WK in Amerika. Het lukte net niet. Maar Dennis Liwewe beloofde dat het Zambiaanse voetbalteam ooit uit zijn as zou herrijzen.
Die verrijzenis duurde achttien jaar en negen maanden. In januari van dit jaar werd Zambia Afrikaans kampioen voetbal, door het grote Ivoorkust na penalty’s op de knieën te dwingen.
Zij die het verhaal van Zambia kenden, waren toen blij. Nu, elf maanden later, lijkt ook Godfrey Chitalu nog een keer als een feniks op te rijzen om de wereld versteld nog een laatste keer versteld te doen staan. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de FIFA zijn record alsnog zal erkennen. Het geeft niet. Even dacht iedereen aan Zambia en aan de legende van Godfrey Chitalu. Dat is voldoende.
