Hoe lang mag het OM nog journalisten kaltstellen?
Vandaag sta ik in hoger beroep voor het hof in de strafzaak over de OV-chipkaart. Inzet is het voorkomen dat freelance journalisten kunnen worden kaltgestellt door het Openbaar Ministerie – ook als er geen strafzaak volgt.
In 2011 toonde ik massale falen van de OV-chipkaart aan. Waar het bedrijf Trans Link Systems (TLS) de politiek voorhield dat het niet eenvoudig was te frauderen met de kaart, fraude snel werd ontdekt, er geen criminele businesscase mogelijk was en dat in het geval van fraude er binnen 24 uur zou worden ingegrepen, kon ik het tegendeel bewijzen.
Drie weken
De fraude werd alleen ontdekt in gevallen waar ik zoveel met het systeem speelde dat het wel moest worden ontdekt. Na blokkeren van de kaart kon ik de kaart zelf deblokkeren en gewoon reizen in tram en bus. In de trein moest ik iets slimmer zijn door mezelf in te checken op mijn eigen computer en dan de kaart aan de conducteur te geven. Die accepteerde de geblokkeerde kaart vrolijk.
Wie zichzelf besloot in te checken zonder langs een paal te lopen, viel gewoon niet te pakken. De fraude was gewoon niet te detecteren. En de ook de criminele businesscase kwam er: een man werd gepakt die ruim honderd OV-chipkaarten probeerde te slijten met een te hoog saldo en mensen kochten massaal kaartlezers om de hack zelf uit te proberen.
Bedonderd
TLS reageerde door te ontkennen en aangifte te doen. Zij waren vooral verbolgen dat hun leugens aan de politiek nu waren gelogenstraft. Dus werd er een rechercheteam geformeerd van vijf man, dat vijf maanden lang onderzoek deed in het strafrechtelijk onderzoek ‘Device’. En ik werd aangemerkt als verdachte.
Het onderzoek mondde uit in een sepot, want het staat het OM niet vrij om een journalist te vervolgen als zijn werk noodzakelijk was om een misstand aan te tonen. Maatschappelijk werd dat ook gezien, want honderden mensen doneerden om me te steunen voor de hard aantikkende advocaatkosten.
Kaltstellen
Maar uiteindelijk blijf je toch met een rekening zitten. De regels zijn dat je dan in aanmerking voor schadevergoeding komt. Dat werkt zo bij een sepot. Maar als het aan het OM ligt, geldt dat niet voor journalisten. De staat verzet zich heftig tegen iedere vorm van schadevergoeding.
Dat is best vreemd, want andere journalisten die meeliepen in het onderzoek werden niet onder de loep genomen. Als freelancer ben je kwetsbaarder en daardoor komt het handelen effectief neer op kaltstellen, want het signaal is dat kritiek op de overheid in de papieren gaat lopen. En dat wil juist het Europese Hof voor de Rechten van de Mens voorkomen. Hopelijk begrijpt het Nederlandse Hof in Arnhem dat ook vandaag.
