En waarom is de scheiding van Diederik Samsom precies relevant?
Het was groot nieuws in komkommertijd: PvdA-leider Diederik Samsom bevestigde aan NRC Handelsblad dat hij gaat scheiden van zijn vrouw.
Meteen barstte op sociale media de discussie los over de vraag of hier nu wel of niet over bericht zou moeten worden. Het NRC had dat kennelijk zien aankomen en vermeldt in zijn bericht dat het relevant is, want ‘hij betrok als eerste zijn gezin in woord en beeld bij zijn verkiezingscampagne’. De Volkskrant bericht, net als veel andere media, ook over de scheiding, en Raoul du Pré schrijft voor die krant een uitgebreide toelichting, waarin hij uitlegt waarom het relevant nieuws is. De redenatie volgt die van de NRC: als je je gezin in de campagne betrekt, moet je niet vreemd opkijken als je scheiding uitgebreid in de krant verschijnt. Campagne-goeroe Kay van de Linde mag ten slotte weer eens beweren dat de Amerikanisering in Nederland weer een stukje verder gevorderd is. Wat klopt er van al die redenaties?
Het valt best mee met die Amerikanisering
Laten we met het laatste punt beginnen: met die Amerikanisering van de Nederlandse politiek valt het enorm mee. Wetenschappelijk onderzoek naar personalisering in Nederland laat zien dat er in de afgelopen decennia helemaal geen duidelijke toename waarneembaar is. Op televisie maar ook in de krant (PDF) komen de politicus en zijn of haar privéleven niet of nauwelijks prominenter naar voren dan voorheen. Begrijpelijk: in tegenstelling tot de Amerikanen kiezen wij onze leiders niet direct, en in vergelijking met de VS is de politieke partij institutioneel veel dominanter. Hoewel dat verschil nog weleens gebagatelliseerd wordt, laat politicologisch onderzoek keer op keer zien dat die verschillen er wel degelijk toe doen.
Het campagnespotje van Samsom maakte nauwelijks verschil
Ten tweede wordt de indruk gewekt dat het optreden van het gezin van Samsom in de verkiezingscampagne weleens een groot verschil kan hebben gemaakt. Dat is een uitermate naïeve veronderstelling. Maar een heel klein gedeelte van de kiezers zal het spotje van Samsom en zijn gezin hebben gezien. En dat gedeelte heeft in de weken voor de verkiezingen zoveel meer campagnenieuws hebben gezien en gelezen dat zo’n enkel spotje weinig verschil zal hebben gemaakt. Bovendien, zelfs kiezers van de partijen waarin de leider enorm dominant is, zoals de PVV, laten zich nauwelijks door de persoon leiden. Ook voor hen is de politieke inhoud nog steeds het belangrijkste argument om op een bepaalde partij te stemmen.
Scheiding politiek irrelevant
Ten derde blijft de redenatie waarom de scheiding nu precies relevant is in de berichtgeving volkomen onduidelijk. Het lijkt iets te zijn in de trant van: Samsom presenteerde zich als een gezinsman, als je scheidt ben je dat niet meer en daardoor zou de evaluatie van de kiezer van Samsom kunnen veranderen. Maar waarom dan precies? Zeker als je Samsom de ruimte geeft om uit te leggen dat hij een betrokken vader blijft en daar geen andere redenatie tegenover stelt, biedt de scheiding volgens mij absoluut geen nieuwe informatie over de persoon Samsom die op welke manier dan ook politiek relevant zou kunnen zijn. Ik kan me hierin zeker vergissen, maar de berichtgeving is hier volkomen onduidelijk over. Het verschil met Jack de Vries, die in 2010 met zijn huwelijksproblemen op de voorpagina’s stond, is levensgroot: hij bleek een affaire met een ondergeschikte te hebben en werd daar in zijn werk daadwerkelijk negatief door beïnvloedt.
Personalisering is geen slechte zaak: politici vertegenwoordigen het electoraat, en daarbij kunnen persoonlijke eigenschappen en in sommige opzichten ook het privéleven relevant zijn. Dat is voor journalisten echter geen vrijbrief om uitgebreid over dit privéleven te berichten, in ieder geval niet zonder zeer helder, expliciet en reëel uit te leggen wat de politieke relevantie is.
Dit artikel verscheen eerder op Stuk Rood Vlees, het blog dat de actualiteit duidt met inzichten uit politiek-wetenschappelijk onderzoek.
