Eerste klas reizen is júist van deze tijd
SP-Kamerlid Farshad Bashir wil de eerste en tweede klasse in de trein afschaffen, omdat het indelen in klassen ‘niet meer van deze tijd’ zou zijn. Met deze stellingname lijkt Bashir te verwijzen naar een standenmaatschappij waarin rijken meer rechten en privileges genoten dan arme mensen. Tegenwoordig weten wij dat mensen gelijkwaardig zijn, dus waarom zou je nog aparte klassen in de trein aanhouden?
In tegenstelling tot wat Bashir stelt is de eerste klas typisch iets van deze tijd. Op veel fronten wordt door prijsdifferentiatie onderscheid gemaakt tussen klanten. In vliegtuigen kenden we al de economy class en de business class. Sinds enkele jaren is daar de comfort class bijgekomen. Lowcost vliegmaatschappijen, die geen vaste stoelnummers toewijzen, geven de mogelijkheid om ‘speedy boarding tickets’ te kopen. Voor luttele euro’s mag je voorkruipen in de rij, zodat je aan boord de beste plekken kunt kiezen. Betaalbare privileges voor de middenklasse. Ook in andere sectoren zien we prijsdifferentiatie. Stadions hebben skyboxen en discotheken VIP-ruimtes. Veel apps hebben hun gratis versie behangen met advertenties.Tegen een kleine betaling wordt de app dan advertentievrij. Kortom, consumenten krijgen een keuze om extra te betalen voor meer comfort of gebruiksgemak.
In het geval van de eerste klas in de trein betalen klanten voor meer beenruimte, een tafeltje, een stopcontact en een ruimte die vrij is van bellende tieners en kakelende huisvrouwen. Prijsdifferentiatie houdt in dat je vergelijkbare, maar niet identieke, producten aanbiedt tegen verschillende prijzen. Het is een strategie waarmee een bedrijf kan inspelen op de wensen van veeleisende klanten.
Door prijsdifferentiatie weg te zetten als sociale splijtzwam doet Bashir het voorkomen alsof Nederland nog kampt met de resten van een feodale samenleving. Een gemiste kans, want zijn streven naar een beter openbaar vervoer zal in een land waar de NS de nationale zondebok is breed gedeeld worden. De overheid is verantwoordelijk voor een goed functionerend en betaalbaar openbaar vervoersnetwerk. Het basisniveau moet in orde zijn, en dat is het in veel opzichten ook. Reizigers worden in de regel droog, warm, tijdig en veilig vervoerd. Dat lijkt mij een acceptabel basisniveau. Bovendien hebben tweedeklasreizigers sinds de invoering van de stiltecoupés vaker de mogelijkheid om rustig in de trein te zitten.
Willen we het openbaar vervoer verbeteren, dan moeten we inzetten op het verhogen van het basisniveau. Denk aan het inzetten van meer of langere treinen, wc’s in alle treinen of een plaatsbewijs in plaats van vervoersbewijs als standaard. Daar winnen alle reizigers wat mee. Met een klassenstrijd hindert men alleen degenen die ervoor willen betalen om de trein als tweede kantoor te gebruiken.
